Kolka jelitowa u noworodków i niemowląt to schorzenie polegające na pojawianiu się objawów bólowych wskutek gromadzenia się w jamie brzusznej dużej ilości gazów. Rozciągając ściany jelit i pokrywając je otrzewną, powodują dolegliwości bólowe i towarzyszący im niepokój.

Skąd się bierze kolka u noworodków?

Kolka jelitowa jest u niemowląt częstym zjawiskiem. Na jej powstawanie składa się wiele czynników. Dominującym objawem jest ból pojawiający się przy rozciąganiu otrzewnej przez nagromadzone w jelitach gazy albo skurcze mięśniówki jelit. Zaburzenia perystaltyki jelit wynikają z nieprawidłowego odżywiania dziecka albo z niedojrzałości części układu autonomicznego, który zaopatruje ściany przewodu pokarmowego i wpływa na napięcie ścian jelit.

Bezpośrednimi przyczynami gromadzenia się gazów i zaburzeń pasażu jelitowego u noworodków i niemowląt są:

• nadwrażliwość na niektóre składniki pokarmowe, np. laktozę – ich nietolerancja i objawy alergiczne,
• brak właściwej flory bakteryjnej w jelitach,
• błędy w doborze posiłków dla dzieci,
• odwodnienie i towarzyszące mu często zaparcia,
• przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego),
• uchyłkowatość jelita,
• wady anatomiczne przewodu pokarmowego.

Wśród przyczyn kolki wymienia się też tzw. aerofagię – skłonność do połykania dużej ilości powietrza podczas płaczu, śmiechu i jedzenia. Część klinicystów zwraca uwagę na fakt, że pojawianie się kolki u noworodka może być reakcją wegetatywną spowodowaną przez stres, jakiemu poddane jest dziecko. Czynnikiem generującym objawy może być np. hałas, przewlekłe działanie zbyt wysokiej lub niskiej temperatury bądź nerwowa atmosfera w domu.

Jak rozpoznać kolkę u noworodka?

Rozpoznanie kolki jelitowej u noworodka nie jest proste. Maluch reaguje na wszystkie niepokojące bodźce bólowe płaczem i brakiem chęci do jedzenia. Przyczyną takich zachowań może być choćby infekcja górnych dróg oddechowych, zapalenie ucha czy nieżyt żołądkowo-jelitowy. Tak dzieje się również w przypadku kolki, która nie jest schorzeniem groźnym, lecz uciążliwym ze względu na towarzyszące jej dolegliwości i pobudzenie noworodka. Wykluczenie poważniejszych schorzeń wymaga sporego doświadczenia opiekunów lub zbadania dziecka przez lekarza pediatrę.

Jeśli dziecko jest niespokojne, pobudzone ruchowo, płacze, nie je ani nie daje przystawić się do piersi, można podejrzewać, że ma kolkę jelitową, szczególnie jeśli objawom nie towarzyszy gorączka, katar, kaszel, biegunka czy intensywne wymioty. Brzuch może być lekko wzdęty, stwierdza się w nim kruczenia i przelewanie. Dziecko nie pozwala obmacywać sobie brzuszka – na takie próby reaguje nasilonym płaczem albo odruchami obronnymi. Kończyny dolne są zwykle podkurczone, dziecko chętnie leży na boku. Niekiedy kolce może towarzyszyć odruch wymiotny, ale do wymiotów dochodzi bardzo rzadko i nie są one obfite. Nudnościom i bólowi może natomiast towarzyszyć intensywne odbijanie się, czasem bardzo głośne i dużą ilością gazów. Charakterystyczne jest pojawianie się dolegliwości po posiłkach – bezpośrednio po nich lub w ciągu 20–30 minut po jedzeniu.

Kiedy u niemowlęcia ustępują objawy kolki?

Ustępowanie kolki u niemowlęcia w określonych sytuacjach jest charakterystycznym zjawiskiem, które pozwala domniemywać, że była ona przyczyną pobudzenia dziecka. Podejrzenie tego zespołu objawów jest zasadne, jeśli do uspokojenia się noworodka dojdzie samoistnie w godzinę czy półtorej po jedzeniu, po oddaniu dużej ilości gazów albo stolca.

Dużą ulgę przynosi dziecku zwykle układanie go na brzuchu z szeroko rozsuniętymi nóżkami, na w miarę twardym podłożu. Podobnie – po przezwyciężeniu pierwszego niepokoju związanego z uciskiem na brzuszek – maluchy dobrze reagują na delikatny, wykonany otwartą dłonią masaż. Płynne, okrężne ruchy mogą przynieść dziecku ulgę, spowodować zwiększone uwalnianie gazów albo wypróżnienie.

Typowym elementem ułatwiającym rozpoznanie kolki jelitowej jest poprawa stanu dziecka po rozgrzaniu brzuszka (np. termoforem czy poduszką elektryczną). Jednak w pewnym odsetku przypadków takie działanie wywołuje zwiększenie intensywności bólu.

Wątpliwości przy rozpoznaniu kolki u noworodków i niemowląt

Kolka może być przyczyną intensywnych i często nawracających objawów. Jeśli jej napady trwają długo, powtarzają się bardzo często, gdy dochodzi do obfitych wymiotów, przewlekłego zaparcia albo pojawia się biegunka lub gorączka, należy udać się do lekarza. Podejmie on decyzję, czy zachodzi potrzeba dalszej diagnostyki oraz leczenia.

Zobacz film: Kolki niemowlęce

Bibliografia:

1. A. Jankowski, Podstawy pediatrii, Wrocław 2013.

2A. Obuchowicz, Badanie podmiotowe i przedmiotowe w pediatrii, Warszawa 2016.