Wbrew powszechnym opiniom daltonizm nie jest chorobą a wadą wzroku, która uniemożliwia całkowite lub częściowe odróżnienie barwy czerwonej od zielonej. Z tego względu osoby z tym defektem nie są w stanie wykonywać wielu zawodów, prowadzić samochodu oraz samodzielnie zażywać leków. Ryzykowne może okazać się także poruszanie w ruchu ulicznym.
Daltonizm – jakie są przyczyny choroby?
Daltonizm zawdzięcza nazwę angielskiemu fizykowi Johnowi Daltonowi, który jako pierwszy opisał owo schorzenie. To w większości przypadków dziedziczna anomalia widzenia barw, za którą jest odpowiedzialny nieprawidłowy materiał genetyczny umiejscowiony na chromosomie X. Mężczyźni mają tylko 1 chromosom X, dlatego są bardziej narażeni na wystąpienie tej wady, niż kobiety, mające 2 te chromosomy. Z przeprowadzonych badań wynika, że ta część kodu genetycznego odpowiada za budowę czopków w oku.
W ludzkim oku, a dokładnie w światłoczułej części gałki ocznej, czyli siatkówce oka, znajdują się 3 rodzaje czopków, których zadaniem jest odbieranie barw. Każdy z czopków reaguje inaczej na długość fal świetlnych i ma 1 z 3 głównych pigmentów (czerwony, zielony, niebieski – zwane barwami podstawowymi). Łącząc opisane barwy, oko jest w stanie rejestrować różne odcienie kolorów. U osób z daltonizmem występuje brak czopków lub zaburzenie ich funkcji. Innymi przyczynami zaburzenia widzenia barw są urazy głowy, a także efekt uboczny stosowania niektórych leków i związków chemicznych. Niektórzy autorzy wyóżniaja również daltonizm nabyty, który może uaktywnić się jako element procesu starzenia się organizmu, a także w przebiegu chorób przewlekłych i chorób oczu (jaskry, zaćmy, retinopatia cukrzycowa, zwyrodnienia plamki żółtej).
Rodzaje daltonizmu
Część osób cierpiących na daltonizm nie zdaje sobie sprawy z obarczenia tą wadą. W niektórych sytuacjach mówi się o daltonizmie częściowym, zwanym także trichromatyzmem, który polega na niedowidzeniu niektórych barw z jednoczesnym sprawnym działaniem czopków oka. Pozostałe przypadki dotyczą daltonizmu rozumianego jako ślepota barw (dichromatyzmu), w którym za brak rozróżnienia kolorów odpowiada brak lub niewykształcenie zielonych i czerwonych czopków oka.
Jak widzi daltonista?
Daltonizm jest wadą znacznie uprzykrzającą funkcjonowanie i życie codzienne. Stojąc przed sygnalizacją świetlną, osoby cierpiące na daltonizm, w zależności od rodzaju schorzenia, mogą nie widzieć ani czerwonego, ani zielonego koloru. Daltoniści mogą nie widzieć także świateł hamowania. Ponadto mogą nie zauważyć krwi w oddanym kale, oznaczać która może być objawem nowotworów, hemoroidów i inne schorzeń. Daltoniści nie mogą zostać maszynistami, kierowcami pilotami i wykonywać wielu innych zawodów. Daltonista w większości przypadków zamiast czerwonego koloru, widzi barwę zielonożółtą.
Na czym polega test na daltonizm?
Istnieje kilka rodzajów testów, dzięki którym można zdiagnozować daltonizm. W przypadku podejrzeń daltonizmu, zwłaszcza u dzieci, lekarz pierwszego kontaktu kieruje na badanie okulistyczne po uprzednio przeprowadzonym wywiadzie lekarskim. Do badań umożliwiających stwierdzenie daltonizmu należy test z wykorzystaniem kolorowych tablic pseudoizochromatycznych, a także tablic Ishihary – graficznych przedstawień liczb, złożonych z małych kółek o danym kolorze na tle kół o innej barwie. W trakcie testu każde z oczu bada się oddzielnie. Osoby zdrowe nie mają najmniejszego problemu z odczytaniem liczby na kartach, natomiast daltoniści najczęściej nie dostrzegają żadnych cyfr.
Alternatywną dla testu Ishihary jest test karty z obrazkami, który podobnie jak wyżej omawiany, jest złożony z kolorowych kółek układających się w konkretne litery lub cyfry. Na kartach widnieją kółka w różnych kolorach, co dodatkowo umożliwia lekarzowi postawienie konkretnej diagnozy (brak widzenia konkretnej barwy). Często stosuje się także test z wykorzystaniem kolorowych żetonów. W jego trakcie badana osoba ma za zadanie uporządkować żetony na podstawie podobieństwa barw. Dodatkowym testem na daltonizm jest badanie anomaloskopem.
Leczenie daltonizmu – okulary na daltonizm
Niestety, nie istnieje obecnie żadna metoda, dzięki której można w pełni wyleczyć daltonizm wrodzony. W takim przypadku współczesna okulistyka kładzie nacisk na korygowanie barw za sprawą specjalnych okularów lub soczewek korekcyjnych, które umożliwiają widzenie wcześniej niedostrzegalnych barw. U części osób z daltonizmem nabytym (np. w wyniku zaćmy) możliwe jest przeprowadzenie operacji, która umożliwi przywrócenie widzenia barw. Dostępne na rynku okulary na daltonizm umożliwiają postrzeganie barwy czerwonej, zielonej oraz kolorów pochodnych.
Bibliografia
- Kański J.J., Nischal K. Okulistyka. Objawy i różnicowanie, Urban & Partner, Wrocław 2000.
- Kański J.J. Okulistyka kliniczna, Urban & Partner, Wrocław 2009.
- Lehmann-Horn F., Ludolph A. Neurologia – diagnostyka i leczenie, Urban & Partner, Wrocław 2004.