Wybroczyny to niewielkie czerwone, fioletowe lub brunatne plamki, które są efektem wynaczyniania się krwi z naczyń włosowatych do skóry lub błony śluzowej. Zwykle występują w skupiskach, a ich średnica nie przekracza 3 mm. Cechą charakterystyczną plamek jest to, że nie bledną po ucisku. Przyczyny wybroczyn mogą być różne. Najczęściej występują w chorobach infekcyjnych, nowotworach i skazach krwotocznych. Jednym z ich rodzajów są tzw. plamki Rotha.
Jak wyglądają plamki Rotha?
Plamki Rotha są wybroczynami umiejscowionymi na siatkówce oka. Mają postać niewielkich plamek z charakterystycznym, białym lub bladym środkiem, którego przyczyną jest miejscowe niedotlenienie siatkówki. Krwotoki śródsiatkówkowe zostały po raz pierwszy zaobserwowane i opisane w 1872 roku przez szwajcarskiego patologa Moritza Rotha.
Plamki Rotha są związane z zapaleniem naczyń. Przez długi czas uważano je za objaw patognomoniczny (charakterystyczny, zwykle wystarczający do postawienia diagnozy) infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Jednak badania histopatologiczne potwierdziły ich występowanie także w innych jednostkach chorobowych.
Plamki Rotha można zaobserwować w:
- bakteryjnym zapaleniu wsierdzia,
- białaczce,
- cukrzycy,
- retinopatii nadciśnieniowej,
- niedokrwistości złośliwej (anemia Addisona-Biermera),
- epizodach niedokrwiennych.
Zobaczcie film, z którego dowiecie się, jakie funkcje pełni ludzkie oko:
Diagnostyka plamek Rotha
Plamki Rotha można zaobserwować jedynie podczas oftalmoskopii. Jest to badanie dna oka, które przeprowadza się za pomocą oftalmoskopu – niewielkiego urządzenia, które zawiera źródło światła, zestaw soczewek i lusterko. Lekarz trzyma je w dłoni i stopniowo przybliża do gałki ocznej pacjenta. Po skorygowaniu ostrości uzyskuje obraz tylnej ściany oka, tarczy nerwu wzrokowego, plamki żółtej, siatkówki i naczyń krwionośnych. Jest to badanie nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne. Plamki Rotha w oftalmoskopii mają postać zlokalizowanych na siatkówce owalnych krwiaków z jasnym centrum.
Plamki Rotha a infekcyjne zapalenie wsierdzia
Plamki Rotha były przez długi czas uznawane za znamienny objaw bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Wybroczyny te występują u 5% chorych. Stwierdza się je rzadko, co może wynikać z faktu, że schorzenie rozpoznaje się w coraz wcześniejszym stadium zaawansowania, zanim dojdzie do zapalenia naczyń i wynaczyniania się krwi.
Infekcyjne zapalenie wsierdzia jest schorzeniem rozwijającym się w wyniku zakażenia wsierdzia przez drobnoustroje, głównie paciorkowce i gronkowce. Początek infekcji najczęściej ma miejsce w obrębie zastawek lub ciał obcych wszczepionych do serca (sztucznych zastawek, stymulatora). Symptomy choroby mogą przypominać zapalenie płuc lub niewydolność serca. Pojawia się duszność, spadek masy ciała, osłabienie, jadłowstręt, gorączka, ból w klatce piersiowej oraz objawy neurologiczne. Charakterystyczne są także objawy skórne i naczyniowe: plamki Rotha, rumieniowe lub krwotoczne zmiany na dłoniach i stopach (objaw Janewaya). Skóra przyjmuje barwę ziemistą.
Plamki Rotha w przebiegu infekcyjnego zapalenia wsierdzia zwykle diagnozuje się na obu oczach jednocześnie. Wybroczyny nie powodują upośledzenia widzenia. Jest to objaw, który ustępuje samoistnie po wdrożeniu odpowiedniego leczenia choroby podstawowej.
Plamki Rotha a nadciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze krwi może prowadzić do powikłania, jakim jest retinopatia nadciśnieniowa. Są to zmiany w siatkówce oka, będące skutkiem długo utrzymującego podwyższonego ciśnienia krwi. Prowadzi ono do zwężenia naczyń siatkówki, przerostu włókien warstwy mięśniowej i zesztywnienia tętnic. Na dalszym etapie choroby dochodzi do uszkodzenia śródbłonka, które jest przyczyną wynaczyniania się krwi i pojawienia się plamek Rotha. Zmiany w narządzie wzroku spowodowane nadciśnieniem tętniczym stanowią pilne wskazanie do zmodyfikowania leczenia i zmiany leków hipotensyjnych. W przeciwnym razie mogą prowadzić do zaniku nerwu wzrokowego, co skutkuje trwałą ślepotą.
Plamki Rotha przy nowotworach
Plamki Rotha mogą być również jednym z objawów, który pojawia się u osób chorych na białaczkę – nowotwór złośliwy spowodowany patologicznym rozrostem komórek układu krwiotwórczego. Zmiany w oczach są najczęściej stwierdzane u dorosłych z ostrą postacią tej choroby. W badaniach nie stwierdzono natomiast korelacji między ich występowaniem a wynikami analizy krwi. Skłonność do tworzenia się wybroczyn, siniaków i samoistnych krwotoków jest charakterystyczną dolegliwością w przebiegu białaczki.
Bibliografia:
- A. Szczeklik, P. Gajewski, Choroby wewnętrzne. Kompendium 2009, Medycyna praktyczna, Kraków 2009.