Pneumokoki są najczęstszą bakteryjną przyczyną zakażeń u dzieci. Na ogół lokalizują się w obrębie błony śluzowej nosogardła (czyli w nosie i w gardle) i nie wywołują objawów chorobowych u zdrowych dzieci. Jest to tzw. nosicielstwo, czyli bakteria jest obecna u danej osoby bez wywoływania u niej objawów. Nosicielami są nie tylko dzieci, ale również dorośli. Zdarza się, że pneumokoki wywołują aktywne zakażenie u danego nosiciela lub są powodem infekcji innej podatnej osoby.

Objawy zakażenia pneumokokami

Zakażenie pneumokokami może przebiegać pod postacią zapalenia górnych dróg oddechowych (ostre zapalenie ucha środkowego lub zapalenie zatok przynosowych). Może również wywołać ciężkie infekcje, nawet zakażenia inwazyjne zagrażające życiu, szczególnie gdy bakterie przełamują bariery ochronne organizmu i udaje im się przedostać do krwioobiegu.

Do postaci ciężkiego, inwazyjnego zakażenia pneumokokami zalicza się:

• sepsę, czyli ogólnoustrojowe zakażenie, któremu towarzyszą objawy niewydolności wielonarządowej,
  
• zapalenie płuc,
  
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  
• zapalenie stawów.
  

Inwazyjne zakażenie pneumokokami może objąć również inne narządy, np. w jamie brzusznej. Objawy zakażenia zależą od jego postaci. Choroba wywołuje liczne powikłania, prowadzące czasem nawet do zgonu.

Jak rozpoznać zapalenie płuc? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Jak można się zarazić pneumokokami?

Drogą zakażenia pneumokokami jest inhalacja wydzieliny dróg oddechowych chorej osoby, a także bezpośredni kontakt ze śliną chorego lub nosiciela. Dzieci są szczególnie narażone na zakażenie, mogą zarazić się w szkołach, przedszkolu, żłobku. Największe ryzyko infekcji przypada na okres poniżej 5. roku życia, a najcięższe zakażenia występują w pierwszych 2 latach życia.

Czynniki ryzyka zakażenia inwazyjnego u dorosłych i dzieci to:

• niedobory odporności,
  
• wady ośrodkowego układu nerwowego,
  
• choroby ucha środkowego,
  
• cukrzyca,
  
• brak śledziony,
  
• choroby płuc,
  
• choroby serca,
  
• choroby układu krwiotwórczego,
  
• nowotwory,
  
• dzieci przedwcześnie urodzone (wcześniaki).
  

Profilaktyka zachorowania na pneumokoki

Jedyną metodą profilaktyki zakażeń pneumokokowych jest szczepionka. Zawiera ona niewielki fragment komórki bakteryjnej. W Polsce dostępne są 2 rodzaje szczepionek – 10-walentna i 13-walentna. Pierwsza nadaje się do podawania dzieciom przed 5. rokiem życia, a druga może być aplikowana zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Szczepionka stymuluje układ odpornościowy dziecka, by uzyskał trwałą odporność na zakażenia pneumokokowe. Bakteria występuje na tyle powszechnie, że narażenie na infekcje jest nieuniknione.

Od 2017 r. w kalendarzu szczepień dla dzieci urodzonych po 31 grudnia 2016 r. wprowadzono szczepienia przeciwko pneumokokom. Jest to szczepionka 10-walentna. Dzieci urodzone wcześniej, a należące do grup ryzyka, również są szczepione bezpłatnie. Inne dzieci powinny być zaszczepione przed ukończeniem 5. roku życia, jednak są to wakcyny płatne. Koszt szczepionki mieści się w przedziale 250–300 zł. Optymalnie jest rozpocząć szczepienie w 2. miesiącu życia w postaci zastrzyku domięśniowego. Nie ma przeciwwskazań do podawania szczepionki przeciw pneumokokom jednocześnie z innymi wakcynami, jednak każda podawana jest w inną okolicę ciała. Do szczepienia kwalifikuje lekarz.

Szczepienia są zupełnie bezpieczne i skuteczne. U dzieci szczepionych przeciwko pneumokokom obserwuje się niższą częstotliwość zachorowań na inwazyjną chorobę pneumokokową, na pneumokokowe zapalenie płuc, ucha środkowego i nosicielstwa w nosie i gardle. Nie obserwuje się objawów niepożądanych szczepionki. Może oczywiście jak każda inna wywołać chwilowy odczyn poszczepienny w postaci gorączki, ospałości czy utraty apetytu, jednak objawy te mijają bardzo szybko.

Dlaczego trzeba szczepić dzieci przeciwko pneumokokom? Dowiesz się tego z filmu:

Pneumokokowe zapalenie płuc

Zapalenie płuc zazwyczaj przebiega z gorączką, kaszlem i objawami z układu oddechowego. Dwoinki zapalenia płuc, czyli Streptococcus pneumoniae, są czynnikiem etiologicznym pneumokokowego zapalenia płuc. Do rozwoju pełnoobjawowej infekcji dochodzi, kiedy zostaje przełamana bariera pomiędzy mechanizmami obronnymi dróg oddechowych a inwazyjnością drobnoustroju.

Objawy pneumokokowego zapalenia płuc:

• wysoka gorączka (powyżej 38°C),
  
• dreszcze,
  
• kaszel,
  
• odkrztuszanie ropnej plwociny,
  
• bóle w klatce piersiowej,
  
• duszność,
  
• tachypnoe, czyli przyspieszenie oddechu,
  
• sinica.
  

Metody leczenia obejmują antybiotykoterapię, najczęściej pneumokoki są wrażliwe na antybiotyki beta-laktamowe. Powikłania pneumokokowego zapalenia płuc to m.in. ropień lub ropniak płuca. Czasem może dojść do zapalenia wsierdzia lub sepsy.