Pępowina jest łącznikiem pomiędzy dzieckiem a matką. Biegnące w niej naczynia transportują substancje odżywcze do dziecka, a zabierają od niego szkodliwe produkty przemiany materii. Prawidłowy przepływ w pępowinie jest warunkiem dobrostanu płodu. Po porodzie pępowina zostaje przecięta po wcześniejszym zaciśnięciu, a pozostawiony kawałek określa się mianem kikuta pępowiny. Wymaga on odpowiedniej pielęgnacji i odpada samoistnie.

Czym jest pępowina?

Pępowina to elastyczny przewód łączący łożysko, czyli tkankę przylegającą do ściany macicy, z płodem. Pępowina ma około 60 cm długości. Jeśli jest zbyt krótka, uniemożliwia swobodne poruszanie się płodu w jamie macicy. Zbyt długa natomiast wiąże się z ryzykiem zapętlenia, powstania węzłów. Sznur pępowinowy zawiera najczęściej 3 naczynia krwionośne. Oznacza to, że pępowina ma trójnaczyniową budowę. Zawiera dwie tętnice i jedną żyłę pępkową. Naczynia pępowiny skręcają się na kształt lewoskrętnej spirali, a otacza je tkanka określana galaretą Whartona. Ma ona zadanie chronić naczynia przed zablokowaniem przepływu krwi w razie ucisku na pępowinę.

Funkcją pępowiny jest dostarczanie dziecku substancji odżywczych od matki i przekazywanie produktów metabolicznych od dziecka do matki. Zdarzają się sytuacje, w których dziecko owinie się pępowiną, co jest sytuacją dla niego bardzo niebezpieczną. Ułożenie, przepływy i wszelkie nieprawidłowości w budowie pępowiny oceniane są podczas badania ultrasonograficznego (USG).

Kiedy dziecko może owinąć się pępowiną?

Zdarzają się przypadki owinięcia się dziecka pępowiną. Konieczna jest wtedy interwencja w postaci cesarskiego cięcia, szczególnie jeśli badanie kardiotokograficzne (KTG) wykazuje zaburzenia dobrostanu płodu. Najczęściej do owinięcia się pępowiną dochodzi tuż przed porodem, kiedy dziecko nie ma już miejsca w jamie macicy. Niekiedy w trakcie porodu okazuje się, że dziecko jest owinięte pępowiną. Inne czynniki ryzyka tego zjawiska, czyli tzw. kolizji pępowinowej, to m.in. ciąża wielopłodowa bądź zbyt długa pępowina.

Kikut pępowiny

Fragment pępowiny, który pozostaje po jej przecięciu, określany jest mianem kikuta pępowiny. Ma on około 2 cm długości. Początkowo ma biało-niebieski kolor i jest wilgotny. Po pierwszej dobie zaczyna się obkurczać i schnąć, a jego kolor zaczyna się zmieniać na czarny. Kikut pępowiny odpada najczęściej między 5. a 14. dniem życia dziecka.

Pielęgnacja kikuta pępowiny

Odpowiednia pielęgnacja kikuta pępowiny jest konieczna, ponieważ stanowi on główne wrota zakażenia i staje się źródłem infekcji uogólnionych. Konieczne jest więc utrzymanie go w czystości. Mitem jest, że kikut pępowiny nie może być zmoczony. Normalnie można go moczyć (ale nie rozmoczyć) podczas kąpieli. Najważniejsze, by później został osuszony. Nie można więc kikuta szczelnie przykrywać pampersem.

Do pielęgnacji wykorzystuje się spraye zawierające octanidynę, np. octanisept. Nie wolno przemywać kikuta pępowiny alkoholem, fioletem ani smarować żadnym kremem. Ma być czysty i suchy. Jest to tkanka niebolesna. Nie trzeba więc bać się dokładnego oczyszczania wszystkich zakamarków wokół kikuta (nie wolno go odrywać) np. za pomocą patyczka do ucha. Kontrolę kikuta pępowiny przeprowadza położna podczas wizyt patronażowych.

Jeśli po 15. dniach kikut nadal nie odpadł, pojawiły się ropa, zaczerwienienie bądź obrzęk tkanek wokół pępka, konieczna jest konsultacja z położną lub lekarzem. Również nieprzyjemny zapach z pępka generuje konieczność konsultacji lekarskiej, ponieważ może świadczyć o infekcji.