Ból wzrostowy to nieprzyjemne i uciążliwe, choć niegroźne, doznanie z tendencją do nasilania się w okresie wzmożonego wysiłku fizycznego i samoistnego ustępowania. Na dolegliwości tego typu narzekają już przedszkolaki. W dalszym etapie rozwoju ból zwykle atakuje dzieci w wieku szkolnym i nastolatków. Poza nim dorastaniu fizycznemu towarzyszą inne dolegliwości.
Czym są bóle wzrostowe?
Ból wzrostowy to fizjologiczne zjawisko o nieznanej etiologii, wywołujące nieprzyjemny dyskomfort, głównie w kończynach dolnych i górnych, u dorastającego człowieka. Dolegliwość może pojawić się w wieku przedszkolnym, zwykle między 3. a 6. rokiem życia. W dalszym etapie życia następuje skokami, w okresach intensywnego przyrostu kości i nasilonych zmian w układzie szkieletowym, aż do czasu osiągnięcia dojrzałości. Bóle wzrostowe u 2-latka i młodszych dzieci występują rzadko. Jeśli takie maluchy odczuwają dolegliwości ze strony kości czy mięśni, należy zbadać je pod kątem przewlekłych chorób czy urazów. Jednak już u 5-latków bóle wzrostowe bywają bardzo silne, często intensywniejsze niż u nastolatków. Młodzieży dolegliwości dokuczają z mniejszą częstotliwością i nasileniem ze względu na stopniowe wygasanie procesów wzrostowych.
Bóle wzrostowe dotyczą zwykle mięśni łydek, ud, okolicy podkolanowej, przedniej powierzchni piszczeli, a także przedramion. Najczęściej pojawiają się w godzinach popołudniowych lub w nocy i trwają kilkadziesiąt minut. Nierzadko mogą przedłużać się do kilku godzin. Niegroźne dla zdrowia doznania nasilają się w okresie wzmożonego wysiłku fizycznego, np. podczas zabawy czy zajęć sportowych, oraz wskutek uciskania zajętego obszaru ciała. Do cech charakterystycznych bólu wzrostowego zalicza się jego samoistne ustępowanie.
Bóle wzrostowe – objawy
Ból wzrostowy jest obustronny, nie zaburza chodu dziecka i motoryki kończyn górnych. Nigdy bóle wzrostowe nie występują w jednej nodze. Dolegliwości ze strony jednej kończyny świadczą o innej przyczynie i wymagają diagnostyki lekarskiej. Również w przypadku odczuwania dyskomfortu w stawach – kolanach, łokciach czy biodrach – wyklucza się bóle wzrostowe. Dolegliwościom nie towarzyszą dodatkowe zmiany, takie jak obrzęki, zaczerwienienia, deformacje, stany zapalne, uczucie sztywności i parestezje (tzw. mrowienia). Bolące okolice szkieletu nie są w żaden sposób zmienione. Obecność dodatkowych symptomów, np. siniaków, wykwitów skórnych czy drętwienia, wskazuje na innego rodzaju przypadłość i – w przeciwieństwie do bólów wzrostowych – wymaga leczenia. Bóle wzrostowe u dzieci i młodzieży mają charakter napadowy i okresowy, co oznacza, że pojawiają się co jakiś czas, najczęściej w wieku przedszkolnym, dalej u dzieci szkolnych, a następnie u nastolatków w okresie dojrzewania. Na każdym etapie rozwoju mogą atakować wielokrotnie, ale mogą też nie wystąpić w ogóle. Szacuje się, że bóle wzrostowe dotyczą blisko 37% dzieci i młodych osób.
Co pomaga na bóle wzrostowe u dzieci?
Uciążliwe bóle wzrostowe nóg i rąk można doraźnie łagodzić lekami i za pomocą domowych metod. Zwykle zaleca się bierny odpoczynek. Znaczną ulgę przynosi lekki masaż wykonywany przez rodziców bądź samodzielnie w przypadku starszych dzieci. Jego techniki ogranicza się jednak do głaskania, płytkiego rozcierania i ugniatania z zastosowaniem manewrów całą dłonią, aby uniknąć wchodzenia w głąb mięśnia i prowokowania bólu. W silnych dolegliwościach masaż można wzbogacić o środki lecznicze. Dzieciom i nastolatkom na bóle wzrostowe powinna pomóc przeciwbólowa, rozgrzewająca maść. Również często stosowane są leki przeciwbólowe, np. paracetamol.
Dyskomfort w kościach i mięśniach łagodzi ciepła kąpiel. Odpowiednia temperatura wody rozszerza naczynia krwionośne i limfatyczne, dzięki czemu przyspiesza metabolizm tkankowy, przynosi odprężenie nie tylko fizyczne, ale również psychiczne. Tego typu zabiegi polecane są dzieciom w każdym wieku. Dla urozmaicenia kąpieli i stworzenia relaksujących warunków do wody można dodać olejki zapachowe, kosmetyki pieniące i... ulubione zabawki dziecka. Ciekawe otoczenie sprzyja skupieniu uwagi na zabawie zamiast na uciążliwych dolegliwościach.
Aby pomóc dziecku w przejściu przez okres wzrastania, warto zadbać o zbilansowaną dietę, bogatą w wapń, witaminę D3 i cynk. Przede wszystkim należy jednak uzbroić się w cierpliwość, gdyż bóle wzrostowe ustępują samoistnie po kilkudziesięciu minutach, a na stałe mijają po osiągnięciu fizycznej dojrzałości.
Co wpływa na tempo rozwoju niemowląt?
Bibliografia:
- Sparrow J., „Rozwój dziecka”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2013.
- Uziel Y., „Growing pains In children”, Pediatric Rheumatology, 2007,5:5.