Anizokoria zwana jest także potocznie nierównością źrenic lub asymetrią źrenic. Jest rzadkim schorzeniem, które może być wywołane czynnikami fizjologicznymi lub poważnymi chorobami. Należy pamiętać, że ok. 20% ludzi na świecie ma nierówne źrenice, jednak różnica pomiędzy nimi nie przekracza zazwyczaj 1 mm.

Źrenica: budowa i działanie

Źrenica zazwyczaj określana jest przez ludzi jako czarna kropka w oku. W rzeczywistości jest ona naturalnym otworem, znajdującym się w tęczówce oka, za którego sprawą kontroluje się ilość dopuszczanego do wnętrza oka światła. U zdrowych osób źrenica jest czarna, okrągła, a jej średnica nie przekracza 3–7 mm (w zależności od oświetlenia czy emocji). Normalna źrenica umiejscowieniem nie musi odpowiadać osi gałek ocznych. Za jej ruchy są odpowiedzialne mięśnie zwieracza i rozwieracza źrenicy. Impulsy do tych mięśni są wytwarzane w mózgu, a konkretnie w jądrze przywspółczulnym nerwu okołoruchowego. Zdrowa źrenica reaguje bezpośrednio na światło, w postaci zwężania się podczas skierowania na nią źródła światła. Należy pamiętać, że anizokoria jest stanem związanym wyłącznie z asymetrycznością źrenic w wyniku zaburzenia odruchu źrenicznego w jednym oku. Pozostałe zmiany w ich okolicach mogą być wynikać z zaburzenia kształtu, wielkości, a także nietypowej lokalizacji źrenicy.

Rozpoznanie anizokorii

Asymetrię źrenic można zauważyć samemu, patrząc w lustro. Jednak w celu dokładniejszej diagnozy, warto udać się do lekarza, który przeprowadzi badanie oczu. Aby móc ustalić schorzenie oraz jego przyczynę, konieczne jest rozpoznanie, która źrenica nosi znamiona patologicznych zmian (zwężenia lub poszerzenia). Diagnostyka zaburzeń związanych z pracą źrenic opiera się najczęściej na badaniach okulistycznych: badaniu w lampie szczelinowej, badaniu pupilometrem, badaniu egzoftalmometrem, badaniu pola wiedzenia, badaniu dopplerowskim oraz badaniu elektrofizjologicznym.

Zobacz także: Badania wzroku: badanie ostrości wzroku, komputerowe badanie wzroku, badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

W diagnozowaniu anizokorii mogą pomóc badania obrazowe mózgu oraz dróg wzrokowych (badanie angiograficzne, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, ultrasonografia dopplerowska), a także wizyty u innych specjalistów (chirurga szczękowego, laryngologa, neurologa, neurochirurga). Lekarz może zalecić także wykonanie morfologii krwi i pobranie płynu mózgowo-rdzeniowego (punkcji lędźwiowej). Anizokorię można wykryć u dzieci w okresie noworodkowym. Anizokoria jest częstą przypadłością u wcześniaków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży (ok. 20% przypadków).

Najczęstsze objawy anizokorii

Objawów anizokorii nie należy bagatelizować. Widoczna asymetria źrenic może być spowodowana wieloma czynnikami chorobowymi, zwłaszcza jeśli do asymetrii źrenic dochodzi nagle wraz z towarzyszącymi zaburzeniem widzenia (niewyraźnym lub podwójnym widzeniem), gorączką, bólem głowy, utratą wzroku, nudnościami, sztywnością karku.

Przyczyny anizokorii (nierówności źrenic)

Anizokorię mogą wywoływać zaburzenia i choroby niezlokalizowane w obrębie oczu, a nawet w obrębie głowy osoby skarżącej się na asymetrię źrenic. Stosunkowo częstym przypadkiem jest anizokoria na tle zażywanych środków farmakologicznych. Niekiedy może zostać wywołana za sprawą guza lub ropnia mózgu, częstych drgawek i migren, krwawienia wewnątrzczaszkowego, tętniaka, zapalenia opon mózgowych, ostrego ataku jaskry, a także chorób zlokalizowanych np. w płucach (zespół Hornera w przebiegu guza Pancoasta).

Lekarze często podkreślają istotną rolę zaburzeń i chorób ośrodkowego układu nerwowego w rozwoju anizokorii, które mogą być wywołane toczącym się procesem chorobowym lub urazem. Zdaniem niektórych lekarzy, anizokorię można wiązać z kiłą, a także zapaleniem mózgu von Economo. Ponadto do anizokorii dochodzi przy obrzękach mózgu, a także zatruciu alkoholem etylowym. Toksyczne i szkodliwe działania mają także rośliny zawierające m.in. związki tropanowe. Zdarza się, że anizokoria u dzieci jest wywołana kontaktem z bieluniem dziędzierzawą lub wilczą jagodą, które są bardzo niebezpiecznymi roślinami nie tylko dla dzieci, ale również dla dorosłych.

Leczenie anizokorii u dzieci i dorosłych

U niemowląt cierpiących na anizokorię bardzo ważna jest szybka diagnostyka pogłębiona, ponieważ nierówność źrenic może być dowodem na wrodzony zespół Hornera, rozwijający się jako objaw nerwiaka zarodkowego współczulnego. W przypadku pozostałych osób leczenie anizokorii jest uzależnione od źródeł schorzenia. W zwalczaniu infekcji pomocne są zazwyczaj krople do oczu z antybiotykiem lub środkiem przeciwwirusowym. Lekarze szczególnie zalecają stosowanie kropli zawierających atropinę, która pomaga zwalczyć anizokorię nawet w kilka dni! Jednak przyjmuje się, że leczenie anizokorii i ustąpienie objawów trwa około dwóch tygodni. Jeśli anizokorię wywołuje guz lub ropień mózgu, konieczna jest jak najszybsza operacja.