RTG (inaczej badanie rentgenowskie lub prześwietlenie rentgenowskie) zatok jest jednym z pierwszych badań w podejrzeniu skrzywień lub złamań przegrody nosowej, a także stanów zapalnych zatok (najczęściej szczękowych i nosowych) sprawiających trudności diagnostyczne. Badanie RTG i tomografia komputerowa są najczęstszymi badaniami obrazowymi zatok.
Chore zatoki a badanie RTG
Zatoki przynosowe (inaczej zatoki oboczne nosa) są wypełnionymi powietrzem przestrzeniami, bezpośrednio połączonymi z jamą nosową. Wyróżnia się: zatoki czołowe, zatoki szczękowe, komórki sitowe oraz zatokę klinową. Zatoki pełnią wiele funkcji w organizmie:
- funkcję oddechową (nawilżanie i ogrzewanie powietrza, wyrównywanie różnicy ciśnień podczas oddychania),
- funkcję węchową,
- funkcję mechaniczną (ochrona mózgoczaszki),
- funkcję termiczną (ogrzewania podstawy czaszki i oczodołu, termoizolacja),
- funkcję statyczną,
- funkcję fonetyczną (ochrona ucha wewnętrznego, przestrzeń rezonacyjna).
Ze względu na swą budowę i rolę są podatne na wiele chorób. Najczęstszym schorzeniem jest zapalenie zatok. Zdaniem Europejskiego Towarzystwa Rynologicznego (ETR), co roku na ostre zapalenia zatok przynosowych zapada od 6 do 15% populacji, natomiast przewlekła postać zapalenia zatok (objawy utrzymujące się powyżej 3 miesięcy) może dotykać ok. 5–10% osób na świecie. ETR podkreśla, że zaledwie 2–4% przypadków przewlekłych zachorowań jest odpowiednio diagnozowanych. Wskaźnik zachorowań na zapalenia zatok rośnie z roku na rok, a winą za ten stan obarcza się m.in. postępującą alergizację środowiska.
Badanie RTG jest techniką obrazowania wykorzystywaną najczęściej w diagnostyce układu kostnego. W przypadku prześwietlenia zatok możliwe jest uwidocznienie pogrubienia błon śluzowych zatok, obecności płynu, zatkania ujścia zatoki i zmian polipowych.
Na czym polega RTG zatok?
RTG zatok polega na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego twarzy. Urządzenia do wykonywania badania RTG wytwarza promienie rentgenowskie, które następnie są pochłaniane przez tkanki ciała. Kości charakteryzują się większą zdolnością pochłaniania promieniowania niż sąsiadujące z nimi tkanki miękkie, przez co na zdjęciu RTG są widoczne jako miejsca niezaczernione (czyli jako zacienienie). RTG zatok jest badaniem bezbolesnym i nieinwazyjnym, a w trakcie jego wykonania dawka promieniowania jest nieznaczna i nie zagraża zdrowiu osoby badanej.
Jakie są wskazania oraz przeciwwskazania do RTG zatok?
Do wykonania prześwietlenie RTG zatok nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ani być na czczo w dniu badania. Absolutnym przeciwwskazaniem do wykonania RTG zatok jest ciąża (ze względu na wysokie ryzyko uszkodzenia płodu promieniowaniem).
Przebieg badania RTG zatok
Prześwietlenie RTG zatok trwa zazwyczaj kilka minut i jest badaniem dostępnym, możliwym do wykonania w placówkach publicznych oraz prywatnych. Ceny badań różnią się od siebie, lecz zazwyczaj oscylują wokół kilkudziesięciu złotych za prześwietlenie. Badanie polega na obrazowaniu zatok w różnych projekcjach (ułożeniach głowy). Najczęściej wykonywanymi prześwietleniami zatok są:
- projekcja Watersa – ułożenie potyliczno-bródkowe obejmujące zatokę szczękową oraz sitowie przednie,
- projekcja podstawy czaszki obejmująca zatokę klinową,
- projekcja boczna obejmująca zatokę klinową oraz czołową,
- projekcja Caldwella (potyliczno-czołowa) obejmująca zatokę czołową wraz z sitowiem tylnym.
Jak odróżnić przewlekły katar od zapalenia zatok odpowiecie się z filmu:
Co pokazuje prześwietlenie RTG zatok?
Badanie RTG zatok umożliwia rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniej metody leczenia w ostrych stanach zapalnych zatok, wskazuje na urazy zatok przynosowych i umożliwia wyznaczenie właściwej metody leczenia, a także lokalizuje ciała obce w zatokach; jest także podstawowym badanie przed operacją chirurgiczną zatok.
Różnice pomiędzy RTG a TK zatok
Choć RTG wciąż jest uznawane za jedno z podstawowych badań diagnostycznych w rozpoznaniu chorób i zaburzeń zatok, to lekarze coraz częściej zalecają przeprowadzenie tomografii komputerowej (TK) zamiast standardowego prześwietlenia. Dzieje się tak za sprawą większej dostępności tomografów, a także z powodu ograniczonej wartości diagnostycznej RTG. Pomimo rozwoju badań nad popularyzacją tomografii komputerowej, prześwietlenie rentgenowskie nadal jest o wiele tańszym badaniem diagnostycznym. Za TK zatok przemawia możliwość wykluczenia obrzęku błon śluzowych i większa czułość podczas diagnozowania stanów zapalnych komórek sitowych. Ponadto w trakcie wykonywania RTG mogą wystąpić błędy techniczne, a następnie trudności interpretacyjne z powodu nakładania się wszystkich warstw tkankowych na zdjęciu rentgenowskim.