W okresie wewnątrzmacicznym pępowina jest łącznikiem pomiędzy dzieckiem a łożyskiem. Dzięki niej zapewniony jest dopływ tlenu i składników odżywczych do płodu, a zbędne produkty przemiany materii są usuwane z ustroju. Po porodzie pępowina zostaje przecięta, a kikut pępowiny po jakimś czasie odpada samoistnie.

Pępek noworodka a kikut pępowiny

Tuż po urodzeniu dziecka przecina się pępowinę na około 2 cm od powierzchni pępka. W pierwszych godzinach kikut pępowiny robi się niebiesko-biały i jest dalej wilgotny. Powoli jego kolor zmienia się na czarny lub czarno-brązowy. Mniej więcej po tygodniu lub dwóch po urodzeniu kikut pępowiny powinien odpaść samoistnie po wcześniejszym obkurczeniu się i wysuszeniu.

Jak pielęgnować pępek noworodka?

Zasadnicza pielęgnacja pępka noworodka ogranicza się do odpowiedniego dbania o kikut pępowiny. Podczas patronażowej wizyty położna pokazuje, jak właściwie postępować z pępkiem noworodka. Wiele mam ma obawy, że jakikolwiek ruch w obrębie kikuta może wywołać u dziecka ból. Tymczasem dziecka kikut nie boli, chyba że rozwinie się w nim stan zapalny.

Pępek jest jedną z najbardziej podatnych na infekcje miejsc na ciele noworodka. Można uznać go za ranę, a moment jej wygojenia to chwila, kiedy odpada. Dlatego właściwa pielęgnacja pępka noworodka to tak naprawdę odpowiednia pielęgnacja kikuta pępowiny. Jeśli kikut ulegnie zakażeniu, może być źródłem zakażenia uogólnionego. Bakterie fizjologicznie zasiedlają skórę noworodka w ciągu 72 godzin. Natomiast kikut mogą zasiedlić bakterie chorobotwórcze, dlatego jak najbardziej jałowe utrzymanie kikuta pępowiny po porodzie powinno być jednym z głównych działań na oddziale noworodkowym i w domu.

Odpowiednia pielęgnacja obejmuje oczyszczanie pępka gazikiem i jego dokładne osuszanie. Najczęściej wykorzystuje się do tego preparat na bazie octenidyny, np. octenisept w sprayu. Jednak pryskanie i przemywanie z zewnątrz to nie wszystko. Ważne, by również odkażać zagłębienia w pępku wokół kikuta. Można w tym celu wykorzystać np. patyczek do ucha, jednak trzeba uważać, by nie oderwać kikuta pępowiny.

W pielęgnacji pępka niemowlaka ważne jest, by brzeg pieluszki nie uwierał ani nie ograniczał dostępu powietrza do kikuta. Nie wolno smarować pępka żadnym alkoholem, fioletem ani innym preparatem, nie można również nakładać szczelnego opatrunku. Celem pielęgnacji kikuta jest wyłącznie zachowanie go suchego i czystego.

Pielęgnacja pępka a kąpiel

Krąży opinia, że pępka nie wolno moczyć. Jest to jednak mit. Pępek można moczyć. Kąpiel noworodka raz na dobę jest wskazana, a pępek może być delikatnie umyty. Noworodek nie jest kąpany na tyle długo, by martwić się o nadmierne rozmoczenie kikuta pępowiny. Najważniejsze, by po kąpieli porządnie go osuszyć i wyczyścić. Ponadto po kąpieli szczególnie ważne jest nieosłanianie pępka, by mógł dobrze wyschnąć.

Niepokojące objawy dotyczące pępka noworodka

W przypadku niektórych sytuacji klinicznych, jak poród poprzez cesarskie cięcie, mała masa urodzeniowa, zaburzenia i wady wrodzone czy stosowanie środków na bazie alkoholu, może się zdarzyć, że kikut pępowiny nie odpadnie po 15. dniach. W takiej sytuacji powinien być zawsze skontrolowany przez lekarza. Podobnie jeśli czuć z niego nieprzyjemny zapach, jest zaczerwieniony, obrzęknięty, wydziela się z niego ropa. Zapalenie okołopępkowe wymaga leczenia antybiotykiem, z reguły w szpitalu. Dlatego jeśli okolica kikuta pępowiny i pępka jest zaczerwieniona, nadmiernie ocieplona, obrzęknięta, należy jak najszybciej zgłosić się z dzieckiem do lekarza.

Pępek wypukły czy wklęsły?

Do niedawna sądzono, że sposób odcięcia pępowiny ma wpływ na kształt pępka. Tak naprawdę kształt pępka jest sprawą indywidualną. Jednak niewłaściwa pielęgnacja kikuta pępowiny może wpłynąć np. na powstanie zbliznowaceń i zniekształceń.