Leki posiadające w składzie ibuprofen są jednymi z częściej przyjmowanych środków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Ciężarne powinny w możliwie największym stopniu je ograniczyć, a najlepiej całkiem zrezygnować z przyjmowania nie tylko ibuprofenu, ale także innych leków, które mogą mieć niekorzystny wpływ na dziecko.

Czy można stosować ibuprofen w ciąży?

Ibuprofen należy do dużej i mocno zróżnicowanej grupy NLPZ-ów, czyli niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest to pochodna kwasu arylopropionowego. Jest jednym z częściej stosowanych środków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i przeciwzapalnym. Kobieta powinna pamiętać przed zastosowaniem ibuprofenu lub innych leków w czasie ciąży, żeby skonsultować z lekarzem lub farmaceutą potencjalne zagrożenia i korzyści związane z przyjmowaniem danego medykamentu.

Zgodnie z opracowanymi przez Agencję Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration, FDA) kategoriami ryzyka szkodliwego działania na płód ibuprofen w zależności od okresu ciąży zaliczony został do:

• kategorii B – pierwszy i drugi trymestr ciąży – substancje lecznicze, dla których w badaniach przedklinicznych na zwierzętach nie wykazano ryzyka szkodliwego wpływu na płód, ale wobec braku odpowiednio liczebnych, dobrze kontrolowanych badań u ludzi, produkt może być stosowany, gdy jest to bezwzględnie konieczne;

• kategorii D – trzeci trymestr ciąży – istnieją dowody na niekorzystne działanie leku na płód, ale w pewnych sytuacjach klinicznych potencjalne korzyści z jego zastosowania przewyższają ryzyko (np. w stanach zagrażających życiu lub chorobach, w których inne, bezpieczne leki nie mogą być zastosowane lub są nieskuteczne); obecnie producenci leków dostarczają szczegółowe informacje o ryzyku, jakie stanowi dla płodu stosowanie preparatu leczniczego w ciąży (na ulotkach dołączonych do leków zawierających ibuprofen napisane jest: „Nie stosować w trzecim trymestrze ciąży”).

Gdy zajdzie konieczność zażycia ibuprofenu przez kobietę będącą w pierwszym lub drugim trymestrze ciąży, należy stosować możliwie najmniejszą dawkę leku przez najkrótszy czas. Dawka maksymalna ibuprofenu w drugim trymestrze ciąży wynosi 600 mg/dobę.

Ibuprofen w ciąży a ryzyko poronienia

Stosowanie leków we wczesnej ciąży, kiedy kobieta nie jest świadoma jej istnienia, może zakończyć się niepomyślnie. Panie sięgają po ibuprofen, próbując zniwelować przykre dolegliwości typowe dla ciąży. Badania przeprowadzone przez specjalistów z wielu krajów, w tym Stanów Zjednoczonych i Danii, wykazały, że przyjmowanie na początkowym etapie ciąży niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w tym ibuprofenu, wpływa na proces zagnieżdżania się zarodka w macicy i podnosi ryzyko poronienia. Potwierdzają to badania wykonane przez zespół pod kierownictwem Aricka Berarda z Uniwersytetu w Montrealu. Naukowcy donoszą, że kobiety, które od poczęcia do 20 tygodnia ciąży zażywały ibuprofen, były 2,4 razy bardziej narażone na poronienie w porównaniu z tymi, które go nie brały.

Skutki przyjmowania ibuprofenu w ciąży

Zażywanie ibuprofenu w ciąży może pociągać za sobą negatywne skutki dla rozwoju płodu. Szczególnie zauważa się to w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy odbywa się proces organogenezy. Przyjmowanie ibuprofenu w trzecim trymestrze ciąży, a szczególnie w ostatnich dwóch miesiącach przed rozwiązaniem, może wywołać u dziecka m.in. nadciśnienie płucne, przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego Botalla i zaburzenia czynności nerek, które mogą przejść w niewydolność z małowodziem. Dodatkowo spowodować może niedobór płynu owodniowego i skazę krwotoczną u płodu. Nie pozostaje też obojętny dla przyszłej matki. Ibuprofen zażywany przez ciężarną w okresie okołoporodowym może zahamować czynność skurczową macicy, co przekłada się na opóźnioną lub wydłużoną akcję porodową. Może także powodować działanie antyagregacyjne, które wydłuża czas krzepnięcia krwi i zwiększa jej utratę podczas porodu.

Ibuprofen w ciąży a płodność dziecka

Według badań przeprowadzonych w ostatnim czasie przez zespół naukowców z Uniwersytetu Edynburskiego pod kierownictwem Roda Mitchella przyjmowanie ibuprofenu w ciągu pierwszych tygodni ciąży zmniejsza ilość pierwotnych pęcherzyków jajnikowych u dziewczynek i działa destabilizująco na męskie hormony. Przez to leki zawierające ibuprofen negatywnie rzutują na płodność dzieci w przyszłości. Badacze prowadzili doświadczenia na fragmentach jąder i jajników pobranych z ludzkich płodów, które pochodziły z ciąż zakończonych przedwcześnie w pierwszym trymestrze. Hodowano je w obecności ibuprofenu przez 7 dni w dawkach stosowanych w łagodzeniu bólu u ludzi. Zauważono, że lek powodował specyficzne zmiany chemiczne w DNA (tzw. zmiany epigenetyczne), które nie wpływały na sekwencje genów, a ich aktywność. Badacze donoszą, że mogą być one dziedziczone i powodować odległe w czasie skutki przekazywane nawet kolejnym pokoleniom.

Bibliografia:

1. Niżnik B., Gaweł K., Stanisz B., Farmaceutyki – pomoc czy zagrożenie dla kobiet w ciąży?, „Farmacja Polska”, 2014, 70(7), s. 373-384.

2. Szałek E., Grześkowiak E., Bezpieczeństwo farmakoterapii w okresie ciąży, „Farmacja Współczesna”, 2008, 1, s. 109-115.

3. Frieske K., Morike K., Neumann G., Windorfer A., Leki w ciąży i laktacji, Wrocław, MedPharm Polska, 2014.