Zatoki sitowe rozwijają się już w okresie niemowlęcym, stopniowo udrażniają się i rozwijają aż do dorosłości. Są to nieregularne jamki pomiędzy oczodołem a nasadą nosa. Są wysłane błoną śluzową. Osiągają objętość około 2 cm3. Uchodzą do przewodu nosowego środkowego i górnego. Zapalenie zatok sitowych jest bardzo niebezpieczne, ponieważ od kanału nerwu wzrokowego oddziela te zatoki jedynie cieniutka blaszka kostna. Wobec tego zapalenie zatok sitowych może w konsekwencji doprowadzić do zapalenia nerwu wzrokowego i uszkodzenia wzroku. Zapalenie zatok sitowych daje takie objawy, jak ból u nasady nosa i łzawienie. W leczeniu pomocne bywają zarówno domowe sposoby, np. inhalacje czy płukanki, jak również stosowanie antybiotyków.

Zatoki sitowe – czemu służą?

Zatoki sitowe wraz z zatokami czołowymi, szczękowymi, klinowymi tworzą zespół zatok przynosowych, czyli przestrzeni w twarzoczaszce w okolicach nosa. Do funkcji zatok, w tym zatok sitowych, zalicza się m.in. ogrzewanie i nawilżanie powietrza, udział w odczuwaniu węchu, wydawanie dźwięków mowy, a także funkcje ochronne. Zatoki sitowe są parzyste, znajdują się pomiędzy nasadą nosa a oczodołem. Przednie komórki sitowe uchodzą do środkowego przewodu nosowego, natomiast tylne do przewodu nosowego tylnego.

W jaki sposób odróżnić zwykły katar od zapalenia zatok? Zobaczcie na filmie:

Dlaczego rozwija się zapalenie zatok?

Do izolowanego zapalenia zatok sitowych dochodzi rzadko. Najczęściej zapalenie zatok sitowych współistnieje z zapaleniem innych zatok przynosowych. Zapalenie zatok przynosowych może wystąpić w każdym wieku. Na ogół rozpoznaje się je u dorosłych. Zdecydowanie częściej również zapalenie zatok wywołane jest przez wirusy niż przez bakterie. Z kolei na zapalenie zatok sitowych zwykle cierpią dzieci. Patogeny dostają się do zatok przynosowych drogą wstępującą przez nos. Błona śluzowa wyściełająca jamę nosową ma wykształcone mechanizmy obronne, które chronią przed rozwojem zakażenia zatok przynosowych. Czasami jednak mechanizm oczyszczania nosa z patogenów jest niewydolny i bakterie lub wirusy dostają się do zatok. Rzadko dochodzi do zakażenia drogą krwi.

Objawy zapalenia zatok sitowych

Objawy zapalenia zatok sitowych obejmują przede wszystkim:

• zatkany nos, a wobec tego również nosową mowę, problemy z oddychaniem przez nos,
  
• wydzielinę z nosa (żółtawą, białą lub przezroczystą przy zakażeniu wirusowym, a żółtozieloną, ropną przy zapaleniu bakteryjnym),
  
• ból głowy lokalizujący się u nasady nosa, nasilający się przy pochylaniu głowy do przodu czy schylaniu się,
  
• ból w okolicy oczodołu,
  
• wzrost temperatury ciała,
  
• obrzęk w okolicy wewnętrznego kącika oka i policzków,
  
• łzawienie oczu.
  

Zapalenie zatok sitowych dzieli się na ostre, podostre i przewlekłe. Odróżnia je czas trwania i nasilenie objawów. Ostre zapalenie zatok sitowych trwa do 4 tygodni, podostre do 12, a przewlekłe powyżej 12. Zapalenie trwające około tygodnia, o niezbyt nasilonych objawach klinicznych, najczęściej jest zapaleniem wirusowym. Zapalenie utrzymujące się powyżej tygodnia częściej bywa zakażeniem na tle bakteryjnym, wymagającym antybiotykoterapii.

Jak rozpoznać zapalenie zatok sitowych?

Najczęściej rozpoznanie stawia się na podstawie objawów klinicznych. Czasami można rozszerzyć diagnostykę o badania dodatkowe, jak morfologia krwi z rozmazem, a także poziom wskaźników zapalnych, jak odczyn Biernackiego (OB) czy poziom białka C-reaktywnego (CRP). Niekiedy konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej głowy lub rezonansu magnetycznego, jeśli objawy stają się dla lekarza niepokojące.

Zatoki sitowe – jak leczyć?

Leczenie zatok sitowych najczęściej jest objawowe, szczególnie jeśli objawy wskazują na zakażenie wirusowe. W przypadku pojawienia się wysokiej gorączki, ropnej wydzieliny z zatok i nasilonego bólu głowy z zaburzeniami wzroku lekarz może wysunąć podejrzenie ropnego zapalenia zatok i wdrożyć leczenie antybiotykami. Stosuje się wtedy najczęściej amoksycylinę, azytromycynę lub klarytromycynę.

W leczeniu objawowym sięga się po gotowe apteczne spraye do nosa na bazie soli morskiej czy ksylometazoliny, które obkurczają śluzówkę nosa i ułatwiają oddychanie. Domowe leczenie obejmuje również stosowanie inhalacji z użyciem soli fizjologicznej, rumianku, olejków eterycznych, jak olejek eukaliptusowy czy mentolowy.

W przypadku częstych, nawracających zapaleń zatok sitowych należy skonsultować się z laryngologiem, by wykluczyć konieczność operacji korekcyjnej przegrody nosowej. Większość populacji ma skrzywioną przegrodę nosową, która nie wymaga korekcji. Jednak w sytuacji, kiedy zapalenia zatok nawracają, warto pomyśleć o zabiegu korekcyjnym przegrody nosowej.