Zapalenie zatok przynosowych może pojawić się nawet pod wpływem próchnicy zębów. Nieleczona choroba oprócz bólu głowy może przynieść znacznie poważniejsze konsekwencje – stan zapalny może rozprzestrzenić się na inne tkanki.

Zatoki przynosowe – co to jest?

Mianem zatok określane są pneumatyczne przestrzenie w kościach twarzoczaszki. Są to elementy błony śluzowej wrośnięte od jamy nosowej w kości, od których biorą się ich nazwy. Zatoki rozwijają się już w życiu płodowym – pierwszą jest zatoka szczękowa. Finalny wymiar osiągają dopiero między 10 a 20 rokiem życia.

Zatoki nawilżają i ogrzewają wdychane powietrze, a podczas procesu respiracji wyrównują różnicę ciśnień. Chronią mózgoczaszkę przed urazami, ogrzewają podstawę czaszki i oczodół. Osłaniają ucho wewnętrzne przed przewodzeniem własnego głosu drogą kostną.

Na jakie choroby narażone są zatoki przynosowe?

W zatokach przynosowych mogą rozwinąć się torbiele i polipy, nowotwory, a także grzybica. Jednak najczęstszym schorzeniem tego organu jest zapalenie – ostre lub przewlekłe.

• Polipy zatok

Polipy są strukturami powstającymi przez rozrost błony śluzowej. Często występują na skutek innych chorób – mukowiscydozy, astmy lub powikłań poalergicznych. Polipy pojawiają się najczęściej u mężczyzn i nie dają objawów bólowych. Powstają przy ujściu zatok do jamy nosowej i zatykają zatoki. Małe polipy nie dają symptomów, duże natomiast objawiają się wyciekami ropnej wydzieliny z nosa, zaburzeniami oddychania, utratą węchu z częściowym upośledzeniem smaku i przewlekłym uczuciem zatkania nosa. Wydzielina spływa także po tylnej ścianie gardła. Pojawiają się rozpierające bóle głowy, które nasilają się przy pochylaniu, ból zębów i łzawienie.

Przed podjęciem leczenia należy wykonać rtg zatok,  tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny i testy alergiczne. Przy zachowaniu drożności nosa lekarz przepisuje glikokortykosteroidy donosowe o działaniu przeciwzapalnym. W przypadku jej braku wskazane jest operacyjne wycięcie polipa.

• Zapalenie zatok

Zapalenie zatok najczęściej występuje w wyniku niedoleczonych i nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. Dotyka zazwyczaj alergików, astmatyków, osoby z alergicznym nieżytem nosa i posiadające nieprawidłowości anatomiczne, takie jak przerost migdałków lub skrzywioną przegrodę nosa. Objawia się różnie w zależności od miejsca występowania. Ból w okolicy czoła oznacza zapalenie zatok czołowych, a obrzęk okolic oczu i utrata węchu – zatok sitowych. Bóle zatok nasilają się przy pochylaniu głowy, pojawia się wydzielina z nosa – przezroczysta i rzadka z powodu zapalenia wirusowego lub gęsta i ropna w wyniku działania bakterii. Mogą wystąpić także objawy, takie jak gorączka, brak apetytu i ogólne złe samopoczucie.

W początkowym stadium zapalenie zatok można wyleczyć domowymi sposobami, takimi jak inhalacje i rozgrzewające okłady. Jeżeli choroba trwa ponad tydzień, należy udać się do lekarza. Zwykle niezbędne są dodatkowe badania mikrobiologiczne, takie jak posiew wydzieliny z nosa. Jest ona pobierana przez nakłucie odpowiedniego fragmentu i na podstawie jej badania dobiera się antybiotyk. W niejednoznacznych przypadkach lekarz może zlecić badanie endoskopowe.

Zobacz też: Domowe sposoby na zatoki

• Torbiele zatok

Przyczyną powstawania torbieli jest przewlekły zastój gęstej wydzieliny i niedrożność ujścia do jamy nosowej przez utrudniony odpływ wydzieliny. Taki stan ma swoje źródło zazwyczaj w przewlekłym zapaleniu zatok prowadzącym do utrzymującego się obrzęku śluzówki i zwiększonej produkcji śluzu. Zablokowany odpływ wydzieliny sprzyja tworzeniu się torbieli, ale pewne czynniki dodatkowo predysponują do tego stanu. Są to przewlekłe i częste alergie i infekcje oraz czynniki anatomiczne, takie jak skrzywienie przegrody nosowej i przerost migdałków. Niewielkie torbiele nie dają objawów. Kiedy się powiększają, pojawiają się bóle głowy w obrębie twarzoczaszki rozpierające i narastające przy pochylaniu, niedrożność nosa i zatok, zaburzenia węchu, senność, chrapanie. Gęsta, śluzowa wydzielina z nosa przy torbielach pojawia się rzadko. Jedyną metodą ich leczenia jest operacja.

• Grzybica zatok

Grzybicę zatok wywołują grzyby z gatunków m.in. Candida, Penicillium, Phycomycetes. Chorobie sprzyjają zaburzenia odporności (w tym zakażenie wirusem HIV), bardzo częste infekcje dróg oddechowych, mukowiscydoza, nieprawidłowości anatomiczne, zaburzenia ruchomości rzęsek, polipy, a nawet cukrzyca. Wśród objawów wyróżnia się katar, uczucie niedrożności nosa, nieprzyjemny zapach z ust, obrzęk w okolicy oczu i nosa, ogólne osłabienie oraz spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.

W celu postawienia diagnozy wykonuje się szereg badań – tomografię komputerową, badania laboratoryjne oraz mikrobiologiczne i, nieco rzadziej, mykologiczne. Leczenie odbywa się poprzez zażywanie środków przeciwgrzybiczych i przeciwhistaminowych oraz płukanie zatok solą fizjologiczną.