Według danych amerykańskiej fundacji National Osteoporosis, jeden na czterech mężczyzn po 50. roku życia ma problemy z osteoporozą. Znacznie częściej występuje ona jednak u kobiet – po 50. roku. życia cierpi z jej powodu co druga pani. Wynika to z mniejszej gęstości kobiecych kości niż u mężczyzn (jest ona niższa o 25–30%) i zmian hormonalnych zachodzących w okresie menopauzy. W rzadkich przypadkach osteoporoza może też dotykać młodszych.

Osteoporoza – objawy kliniczne

Zwiększone ryzyko złamania kości wynika ze zmniejszenia gęstości kości i jakości tkanki kostnej. W początkowych stadiach przebiega bezobjawowo. Osteoporozę zazwyczaj diagnozuje się dopiero, kiedy dojdzie już do osteoporotycznego złamania kości. Nazywane tak są te złamania, które powstały w wyniku upadku z wysokości własnej lub urazu, który u zdrowej osoby nie spowodowałby żadnych konsekwencji. W osteoporozie złamaniom najczęściej ulegają:

• kręgosłup,

• kość przedramienia,

• kość udowa,

• kość ramienna,

• żebra,

• miednica,

• kość piszczelowa.

Złamania pojedynczych kręgów początkowo mogą nie dawać objawów. Ich jedynym widocznym skutkiem może być obniżenie wzrostu i garbienie się chorego. Dalsze dolegliwości pojawiają się z kolejnymi złamaniami. Rzadko zdarza się, by ostry ból wystąpił nagle. Z oczywistych względów pierwszymi dostrzegalnymi objawami osteoporozy mogą być złamania innych kości, np. złamanie nadgarstka. Dochodzi do niego najczęściej po upadku na wyprostowaną rękę z wysokości własnego ciała.

Powikłania po złamaniach

Złamania kręgów powodują wady postawy, zwłaszcza pogłębiającą się kifozę kręgosłupa (garb). Prowadzą też do zaburzeń funkcji układu pokarmowego, oddechowego i krążenia. Ponadto u osób z osteoporozą uszkodzenia kręgów często są przyczyną dalszych złamań. Dodatkowo złamanie kości udowej po jednej stronie zwiększa ryzyko złamania drugiej.

Przyczyny osteoporozy

Osteoporozę dzieli się na pierwotną (bez konkretnej przyczyny) i wtórną. Tę pierwszą powodują takie czynniki, jak:

• wiek – ryzyko wystąpienia osteoporozy rośnie w okresie przekwitania,

• płeć – osteoporoza dotyczy kobiet czterokrotnie częściej niż mężczyzn,

• czynniki genetyczne i uwarunkowania rodzinne – prawdopodobieństwo wystąpienia osteoporozy jest zwiększone, jeśli choroba występowała wcześniej w rodzinie.

Osteoporoza wtórna pojawia się znacznie rzadziej – dotyczy ok. 30% przypadków. Do jej rozwoju predysponują:

• wczesna menopauza,

• niska waga i drobna budowa ciała,

• zbyt mała ilość ruchu – aktywność fizyczna pobudza rozwój masy kostnej,

• niedobór wapnia i witaminy D,

• dieta zbyt bogata lub zbyt uboga w białko.

Rozwój osteoporozy mogą także przyspieszać palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu i niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne.

Rozwojowi osteoporozy sprzyjają choroby:

• endokrynologiczne – nadczynność przytarczyc, nadczynność kory nadnerczy, nadczynność tarczycy, cukrzyca, jadłowstręt psychiczny,

• gastroenterologiczne – zaburzenia trawienia, resekcja żołądka i jelit, zespoły złego wchłaniania,

• nefrologiczne – zaburzenia czynności nerek, dializy,

• choroby tkanki łącznej,

• hematologiczne – białaczka, szpiczak,

• choroby układu oddechowego, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc czy mukowiscydoza.

Leczenie osteoporozy

Całkowite wyleczenie osteoporozy jest niemożliwe. U osób cierpiących na to schorzenie najważniejsze jest zapobieganie upadkom mogącym powodować złamania. By do nich nie dopuścić, chorym zaleca się używanie kul, lasek i balkoników. Jeżeli to możliwe, zaleca się odstawienie lub ograniczenie przyjmowania leków uspokajających i nasennych.

Farmakologiczne leczenie osteoporozy stosuje się, jeśli dojdzie do złamania osteoporotycznego. W celu dobrania leku bierze się pod uwagę stan i wiek chorego, ryzyko wystąpienia złamań, przeciwwskazania stosowania poszczególnych leków i choroby współistniejące.

Chorym podaje się suplementy wapnia i witaminy D. Ich dokładną dawkę ustala lekarz. Zależy ona od dotychczasowej zawartości tych składników w diecie i ich niedoborów. W farmakologicznym leczeniu osteoporozy stosuje się leki obniżające ryzyko złamań. Należą do nich m.in. bisfosfoniany – leki zmniejszające tempo utraty tkanki kostnej (hamujące resorpcję tkanki kostnej). Ich skuteczność w zapobieganiu poszczególnych grup kości zależy od takich czynników, jak płeć lub wiek. Chorym podaje się też teryparatyd. Jest to preparat parathormonu – hormonu regulującego gospodarkę wapniowo-fosforanową. Środek ten stymuluje odbudowę kości oraz podnosi poziom wapnia we krwi. Najnowszym lekiem przyjmowanym przez chorych na osteoporozę jest przeciwciało monoklonalne – denosumab. To lek biologiczny, hamujący powstawanie i funkcjonowanie komórek odpowiedzialnych za destrukcję kości (osteoklasty).