Ceramidy to biologicznie aktywne substancje należące do grupy lipidów. Ich głównym składnikiem są niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT). Związki te wpływają pozytywnie na kondycję skóry i włosów. Są składnikami cementu międzykomórkowego i płaszcza lipidowego skóry. Badacze podkreślają, że nie odkryto dotąd wszystkich właściwości i mechanizmów funkcjonowania ceramidów. Proces starzenia negatywnie wpływa na ceramidy, znacznie zmniejszając ich ilość, lecz rozwój kosmetologii sprawił, że można je dostarczać z kosmetykami.

Co to są ceramidy?

Ceramidy to związki chemiczne należące do grupy lipidów, czyli związków tłuszczowych, a dokładnie sfingolipidów, gdzie reszta kwasu tłuszczowego nie jest połączona z glicerolem, a ze sfingozyną. Mają najprostszą budowę wśród sfingolipidów. W skład cząsteczki ceramidu wchodzi kwas tłuszczowy połączony wiązaniem amidowym ze sfingozyną, fitosfingozyną lub 6-hydroksysfingozyną.

Ceramidy naturalnie znajdują się w warstwie rogowej naskórka, lecz wraz ze starzeniem się organizmu ich liczba systematycznie spada. Zauważa się to już po ukończeniu 40 lat. W ludzkiej skórze zidentyfikowano kilka różnych ceramidów, które oznaczono kolejno 1, 2, 3, 4, 5, 6I, 6II. Tworzą one spoiwo międzykomórkowe stanowiące ochronę przed utratą wody i szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. Ceramidy stanowią też składnik budulcowy włosa i element błon komórkowych. Dodatkowo uczestniczą w niektórych procesach metabolicznych, jak np. apoptoza (zaprogramowana śmierci komórki), różnicowanie keratynocytów (są to komórki naskórka pochodzenia ektodermalnego, czyli powstające w fazie rozwoju zarodkowego o nazwie gastrulacja), proliferacja (zdolność rozmnażania się komórek). Ceramidy spełniają rolę przekaźników międzykomórkowych.

Oprócz procesu starzenia do spadku liczby ceramidów przyczyniają się długotrwały stres, zaburzenia pracy gruczołów łojowych, niekorzystne warunki atmosferyczne, jak silny wiatr i duże nasłonecznienie, mocne detergenty, zanieczyszczenia środowiska, dym. Ponadto u kobiet spadkowi poziomu ceramidów sprzyjają przekwitanie i zmiany hormonalne. Z kolei pozytywny wpływ na syntezę ceramidów wykazuje kwas askorbinowy, czyli witamina C. Synteza ceramidów odbywa się w tzw. ciałkach lamelarnych (zwane ciałkami blaszkowatymi, występują w warstwie ziarnistej, odpowiadają za uszczelnienie naskórka).

Ceramidy w kosmetyce

Ceramidy wykazują szerokie zastosowanie w kosmetyce. Wykorzystywane w kosmetykach ceramidy mogą być naturalne lub sztuczne. Te pierwsze pozyskiwane są ze źródeł odzwierzęcych w wyniku ekstrakcji (metoda wydzielania substancji chemicznej z mieszaniny substancji stałych przy użyciu rozpuszczalnika) materiału zwierzęcego, jakim jest mózg i rdzeń kręgowy, albo pochodzą z roślin, w tym przeważnie z soi. Ponadto stwierdzono ich obecność w olejach pozyskiwanych z ziaren konopi, nasion słonecznika i bawełny, orzecha włoskiego, kiełków pszenicy, pestek winogron. Ceramidy pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w bardzo szybki i naturalny sposób wnikają w struktury międzykomórkowe. Sztuczne ceramidy określa się mianem pseudoceramidów. Mają strukturę podobną do ceramidów naturalnych. Tworzą strukturę ciekłokrystaliczną. Wykorzystane do ich uzyskania odczynniki są dość tanie, zatem preparaty ze sztucznymi ceramidami są tańsze od tych zawierających naturalne ceramidy.

Ceramidy stanowią składnik preparatów przeznaczonych dla cery suchej, szorstkiej, wiotkiej, wrażliwej, skłonnej do alergii, trądzikowej, atopowej, zmęczonej i pozbawionej witalności. Dodatkowo ceramidy występują w kremie dla cery starzejącej się, ponieważ na dłużej zatrzymują młodość i witalność skóry. Odkryto, że największą skuteczność w stosunku do skóry wykazuje stosowanie kompleksu lipidowego – połączenie ceramidów z cholesterolem i wolnymi kwasami tłuszczowymi. Ceramidy znajdują się również w szamponach, odżywkach i maskach do włosów suchych, łamliwych, rozdwojonych. Głównym elementem kuracji ceramidowej jest ceramid 1, który jest związkiem sfingozyny i kwasu linolowego. Popularne są także kosmetyki ceramidowe do pielęgnacji paznokci i tzw. perły ceramidowe, czyli kapsułki z płynem do stosowania na skórę twarzy, szyi i dekoltu jako kuracja przeciwzmarszczkowo-odmładzająca.

Jak rozpoznać, że kosmetyk jest bezpieczny? Dowiesz się tego z filmu:

Ceramidy – wpływ na skórę

Ceramidy wspomagają niwelowanie zmarszczek i łagodzą podrażnienia. Nawilżają, ujędrniają, wygładzają i uelastyczniają skórę. Warunkują odpowiednią spoistość komórek skóry. Dzięki nim skóra staje się bardziej promienna i o równomiernym kolorycie. Łagodzą podrażnienia i wypryski, gdyż znacznie przyspieszają regenerację skóry. Zapewniają także odbudowę bariery lipidowej naskórka, a zatem jego odpowiednie natłuszczenie. Ceramidy zapobiegają nadmiernemu złuszczaniu się martwych komórek i hamują proces starzenia się skóry. Odpowiadają również za regulowanie składu sebum. Pomagają wygładzić rysy i poprawić owal twarzy. Regulują przenikanie przezskórne innych składników kosmetycznych.

Ceramidy – wpływ na włosy

Ceramidy uszczelniają rogowe płytki włosa, tzn. wypełniają przestrzenie pomiędzy komórkami osłonki włosa. Ze względu na właściwości hydrofilowe, co rozumie się jako zdolność do wiązania i zatrzymywania cząsteczek wody, zapewniają odpowiednie nawilżenie włosów. Dzięki nim włosy stają się elastyczne, sprężyste, miękkie, gładkie, puszyste, pełne blasku. Ponadto mniej porowate i podatne na uszkodzenia mechaniczne. Ceramidy chronią włosy przed szkodliwymi konsekwencjami zabiegów fryzjerskich, takich jak farbowanie, rozjaśnianie, trwała ondulacja, oraz promieniowania UV. Dodatkowo zapobiegają łamaniu się włosów, rozdwajaniu końcówek i utracie białka. Łagodzą podrażnia i nawilżają skórę głowy, dzięki czemu wspomagają zwalczanie łupieżu. Ceramidy są także popularnym dodatkiem stosowanym we fryzjerstwie do intensywnie naprawczych kuracji.

Bibliografia:

1. Błaszczyk M., Histologia dla kosmetologów, Nysa, Oficyna Wydawnicza PWSZ w Nysie, 2013.

2. Makuch K., Opasińska K., Wpływ wybranych surowców kosmetycznych na właściwości kosmetyków stosowanych w kondycjonowaniu włosów, „Studenckie Zeszyty Naukowe – Kosmetologia”, 2016, 1(1), s. 72-97.

3. Sikora M., Ceramides in cosmetics, “Polish Journal of Cosmetology”, 1998, 4, s. 167–168.

4. Chrząstek L., Dondela B., Deska M., Bezpieczne składniki kosmetyków – lipidy ich pochodne, „PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, 2015, 3, s. 9–27.