Ciemieniucha u niemowlęcia czy już u noworodka to coś, czego boją się wszystkie świeżo upieczone mamy. Wiele osób uznaje ciemieniuchę za oznakę niedostatecznej higieny dziecka. Jest to jednak nieprawda. Ciemieniucha wynika z patologii, a właściwie z niedojrzałości, gruczołów łojowych dziecka.

Co to właściwie jest ciemieniucha?

Czepiec kołyskowy, inaczej ciemieniucha, to nic innego jak wyprysk łojotokowy pojawiający się w ciągu pierwszych kilku tygodni życia u niektórych dzieci. Zazwyczaj pomiędzy 2. a 10. tygodniem. Są to rumieniowo-złuszczające się zmiany skórne pokryte żółtawą łuską, będące objawem łojotokowego zapalenia skóry. Przyczyny powstawiania ciemieniuchy nie są do końca jasne. Na jej powstanie nakłada się wiele czynników. Pierwszy z nich to nadmierne gromadzenie się łoju, co wynika ściśle z wpływu androgenów pochodzących od matki. W dalszym życiu, kiedy dziecko nie jest poddane już działaniu hormonów matki, zmiany na wiele lat znikają bez śladu. Dopiero u dzieci starszych, które wchodzą w wiek dojrzewania, a u których istnieje pewna wrażliwość na androgeny, mogą nawracać zmiany w typie łojotokowego zapalenia skóry.

Innym czynnikiem uznanym za jedną z przyczyn powstawania łojotokowego zapalenia skóry jest obecność grzyba Pityrosporum ovale, a właściwie drożdżaka. Jest to jednak przyczyna dotycząca starszych dzieci i dorosłych. U noworodków i niemowląt nie wykazano związku występowania ciemieniuchy z obecnością tego drożdżaka.

Nie określono wpływu czynników genetycznych na występowanie choroby.

Zobacz także: Ciemiączko u niemowlaka - kiedy zarasta, czemu może być zapadnięte?

Ciemieniucha – gdzie może się pojawić?

Łojotokowe zapalenie skóry może pojawić się na twarzy lub na klatce piersiowej. Ta lokalizacja jest charakterystyczna dla osób starszych. Ciemieniucha u niemowląt pojawia się najczęściej na owłosionej skórze głowy, choć może również na twarzy, brwiach, klatce piersiowej czy nawet w okolicy krocza.

Bardzo rzadko dochodzi do zapalenia skóry o uogólnionym charakterze, czyli tzw. erytrodermii.

Jak wygląda ciemieniucha?

Głównym objawem charakteryzującym ciemieniuchę, czyli wyprysk łojotokowy, jest tłusta zmiana o żółtawej barwie, przypominająca łuski lub strupy. Początki ciemieniuchy to najczęściej zmiana pojawiająca się na owłosionej skórze głowy, która z czasem może obejmować coraz większe obszary – czoło, całą twarz, małżowiny uszne, a dalej nawet zająć okolice tułowia i kończyn. Kiedy wyprysk łojotokowy pojawi się w okolicach zgięć i fałdów skórnych dziecka, dochodzi często do pęknięć skóry. Zmiany te bardzo sprzyjają nadkażeniom bakteryjnym.

Zmiany skórne ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodniu.

Jak się pozbyć ciemieniuchy?

Przede wszystkim należy zastosować domowe sposoby na pozbycie się ciemieniuchy. Wskazane jest szczotkowanie i wyczesywanie łusek z użyciem szczotek niemowlęcych. Dodatkowo można stosować preparaty rozmiękczające łuskę. Jeśli zmiany obejmują duże obszary skóry, kiedy dochodzi do jej uszkodzenia w obrębie fałdów skórnych i ryzyka zakażeń, wskazane jest leczenie dermatologiczne.

Wyprysk łojotokowy pojawiający się u starszych dzieci może zostać mylnie rozpoznany jako atopowe zapalenie skóry, ponieważ bardzo przypomina tę jednostkę chorobową. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w przeciwieństwie do atopowego zapalenia skóry wyprysk łojotokowy nie wywołuje świądu, nie ma dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku atopii, a także skóra nie jest bardzo przesuszona.

Co na ciemieniuchę?

Domowe sposoby na usunięcie ciemieniuchy to przede wszystkim jej wyczesywanie, a także pielęgnacja skóry dziecka preparatami do higieny. Nie wolno dopuścić do tworzenia się grubych warstw łuski. Pomocne okazują się preparaty typu oliwki, płyny i szampony mające w składzie kwas salicylowy, pirytionian cynku, mocznik, siarczek selenu. Czasami stosuje się ketokonazol. Jeśli dojdzie do nadkażenia bakteryjnego uszkodzonej skóry bądź zakażenia grzybiczego, konieczne jest rozszerzenie leczenia o dany czynnik zakaźny. U starszych osób można rozważyć również preparaty zawierające słabe glikokortykosteroidy.

Zobacz także: Wysypka na twarzy - objaw alergii lub groźnej choroby zakaźnej u dzieci i dorosłych

Jeśli zachowa się prawidłową pielęgnację ciemieniuchy, znika ona w przeciągu kilku tygodni, nie pozostawiając śladów. Czasami zdarza się, że utrzymuje się nawet do końca 1. roku życia. Wyprysk łojotokowy pojawiający się u dorosłych, mający tendencję do częstego nawracania, wymaga ciągłej pielęgnacji.

Nie da się zapobiec wystąpieniu ciemieniuchy i łojotokowego zapalenia skóry. Prawidłowe postępowanie polega na zapobieganiu rozprzestrzenianiu się tych schorzeń.