Myślisz: przecież czego, jak czego, ale zestawu genów na pewno sobie nie zmienię. Po co zatem badać coś, na co nie mam wpływu? Otóż badania naukowe udowodniły ostatnio, że analizy genetyczne stają się impulsem do wprowadzenia pozytywnych zmian w życiu wielu osób1. Ma to sens, ponieważ poznanie własnych genetycznych mocnych stron i słabości może pomóc w doborze odpowiedniej diety, właściwego typu aktywności fizycznej czy też ostrzec przed ryzykiem różnego rodzaju chorób. Jakie dokładnie tajniki swojego organizmu poznasz dzięki analizom genetycznym?
Przyswajanie witamin
Łykanie różnego rodzaju suplementów diety chyba nigdy nie wyjdzie z mody. Rodzi się jednak pytanie, jaka dawka podstawowych witamin jest dla ciebie odpowiednia. — Istnieją zmiany genetyczne, tak zwane polimorfizmy pojedynczego nukleotydu, oznaczane często angielskim skrótem SNP, które osłabiają przyswajanie niektórych witamin – np. A, C czy też witaminy z grupy B.— wyjaśnia ekspert dr n. med. Maria Kulecka. — Osoba, która gorzej przyswaja jakąś witaminę, może odczuwać objawy jej niedoborów – np. osłabienie i brak koncentracji w przypadku witaminy B12, mimo, że przyjmuje jej prawidłowe ilości w diecie. Analizy genetyczne OGEN podpowiedzą w takim przypadku, z jaką witaminą organizm może mieć problem. Mogą też uchronić przed dużo poważniejszymi konsekwencjami zdrowotnymi – są na przykład SNP skorelowane z niedoborem kwasu foliowego, co jest szczególnie groźne dla kobiet w ciąży, a właściwie ich nienarodzonych dzieci. Kobiety z takimi SNP, najlepiej już przed planowaną ciążą, powinny ustalić ze specjalistą czy suplementować się metylowaną postacią kwasu foliowego oraz w jakich dawkach, aby zapobiec rozwojowi wad układu nerwowego u płodu — dodaje dr Maria Kulecka.
Choroby
„Nie badam się, bo jeszcze mi coś wykryją” – niestety, wielu Polaków kieruje się taką logiką, unikając badań okresowych oraz przesiewowych. Na szczęście badania genetyczne (poza rzadkimi wyjątkami) informują raczej o podwyższonym ryzyku wystąpienia danej choroby. Dzięki temu można zastosować działania profilaktycznie, które zapobiegną zachorowaniu. Na przykład rozwój cukrzycy typu 2, kojarzonej głównie z niezdrowym stylem życia, jest w 25% uwarunkowany przez czynniki genetyczne. Świadomość, że jest się w grupie ryzyka, może zachęcić do udania się do specjalisty i w konsekwencji pomóc w zmianie stylu życia i nawyków żywieniowych, np. do unikania cukrów prostych w diecie czy też zwiększenia aktywności fizycznej. Na zmianę stylu życia może wpłynąć też odkrycie genetycznych predyspozycji do otyłości.
Sport i aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu prawidłowej wagi, wpływa pozytywnie na metabolizm, a także poprawia nastrój. Grupa robocza Unii Europejskiej „Sport i zdrowie” zaleca, zgodnie wytycznymi WHO, przynajmniej 60 minut aktywności fizycznej dziennie w przypadku dzieci i młodzieży oraz 30 minut w przypadku dorosłych2. Jak jednak dobrać optymalny sport dla siebie? — W zależności od budowy mięśni można mieć predyspozycje do sportów wytrzymałościowych lub takich, które wymagają szybkości (czyli intensywnego wysiłku, ale w krótkim czasie). A to przecież geny w dużej mierze decydują o tym, jak zbudowane są mięśnie — mów dr Maria Kulecka. — Analizy genetyczne OGEN mogą także dostarczyć wiedzy na temat odpowiedniej częstotliwości treningu, w zależności od posiadanych SNP mięśnie mogą bowiem regenerować się wolniej lub szybciej — dodaje ekspert.
Wygląd i stan cery
W ogromnej mierze od czynników genetycznych zależy, czy skóra jest bardziej wrażliwa na przebarwienia powstałe po opalaniu oraz na choroby wywołane nadmierną ekspozycją na promienie słoneczne (wśród nich najgroźniejszy jest niewątpliwie czerniak). Warianty genetyczne wpływają także na inne aspekty stanu skóry. — Dzięki analizie OGEN, można np. sprawdzić czy z powodu posiadanych SNP ma się lepszą czy gorszą ochronę antyoksydacyjną. Gorsza sprawia, że cera może szybciej się starzeć. Takie zmiany za pomocą zwykłej obserwacji mogą być zauważalne dopiero po latach, a wyniki analizy genetycznej dostarczają takich informacji natychmiast. Aby im zapobiec możesz stosować odpowiednią pielęgnację skóry i dużą ilość przeciwutleniaczy w diecie (takich jak np. witamina C) — wyjaśnia dr Maria Kulecka. Warto pamiętać, że geny odpowiedzialne są także za inne skłonności, między innymi do przesuszania się cery czy też powstawanie cellulitu.
Jak widać, badania genetyczne mogą zmienić życie w wielu aspektach. Oczywiście trzeba zachować zdrowy rozsądek, bo za to, jacy jesteśmy, odpowiadają nie tylko geny, ale także na przykład styl życia czy narażenie na działanie toksycznych substancji. To, że ktoś ma skłonności do cukrzycy typu II, nie oznacza jeszcze, że choroba rozwinie się z dnia na dzień – przy zachowaniu odpowiedniej diety zmniejszamy prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Ważne jest, by nabyta wiedza o genach przekładała się na odpowiedni styl życia i działania profilaktyczne.
Bibliografia:
1. Horne J, Madill J, O’Connor C, Shelley J, Gilliland J. A Systematic Review of Genetic Testing and Lifestyle Behaviour Change: Are We Using High-Quality Genetic Interventions and Considering Behaviour Change Theory? Lifestyle Genomics2018 Apr 10; doi 10.1159/000488086.
2. Wytyczne ue dotyczące aktywności fizycznej – zalecane działania polityczne wspierające aktywność fizyczną wpływającą pozytywnie na zdrowie. 2008. Dokument dostępny jest pod linkiem.
