Psychotropy (leki psychotropowe) najczęściej przyjmują postać tabletek, zażywanych w trakcie psychofarmakoterapii. Ich stosowanie pociąga za sobą określone skutki uboczne.
Psychotropy– czym są? Podział
Jak wyjaśniają lekarze, psychotropy podobnie jak pozostałe substancje psychoaktywne, przenikają barierę krew–mózg, wpływając na pracę ośrodkowego układu nerwowego. Istnieje bardzo duża liczba leków psychotropowych, dlatego stwarza to możliwość stosowania ich w terapii wielu stanów chorobowych. Jednymi z pierwszych leków psychotropowych były chloropromazyna oraz rezerpina (wprowadzone w połowie XX w.), choć substancje o działaniu psychoaktywnymym były stosowane już znacznie wcześniej. Psychotropy stosuje się w leczeniu zaburzeń psychicznych oraz chorób o zupełnie innej etiologii. W gronie leków psychotropowych można wyróżnić leki normotymiczne, leki psycholeptyczne (przeciwpsychotyczne, nasenne, uspokajające, przeciwlękowe), leki psychoanaleptyczne (przeciwdepresyjne, nootropowe).
Skąd się bierze depresja? Dowiesz się tego z naszego filmu
Psychotropy: leki przeciwdepresyjne
Jedną z największych grup leków psychotropowych są tzw. antydepresanty, czyli psychotropowe leki przeciwdepresyjne, zwane również lekami antydepresyjnymi, tymoleptykami lub w skrócie LPD. Jest to niejednolita grupa środków farmakologicznych, które mają szerokie zastosowanie.
Psychotropy antydepresyjne są przepisywane osobom cierpiącym na zaburzenia depresyjne (najczęściej w przebiegu chorób afektywnych), zaburzenia lękowe, fobie społeczne czy specyficzne np. agorafobię, lęk napadowy, zespół lęku uogólnionego, zaburzenia lękowo-depresyjne, a nawet zaburzenia jedzenia, bezsenność, zespół stresu pourazowego oraz pozostałe zaburzenia adaptacyjne. W rzadkich przypadkach antydepresyjne leki psychotropowe są stosowane jako terapia wspomagająca w leczeniu bólu przewlekłego, bólu neuropatycznego, a także w neurasteniach.
Psychotropy antydepresyjne różnią się pod względem mechanizmu działania. Inhibitory wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników (serotoniny, dopaminy, monoaminy, noradrenaliny) to jedna z najszerszych grup leków antydepresyjnych. Wśród nich można znaleźć: doksepinę, amitryptylina, wenlafaksynę, sertralinę, citalopram. Do grona antydepresyjnych leków o receptorowych mechanizmach działania, należą inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) oraz pozostałe tego typu substancje.
Psychotropy: leki przeciwlękowe
Kolejną grupą leków psychotropowych są leki przeciwlękowe, zwane również anksjolitykami lub lekami anksjolitycznymi. Mechanizm działania opiera się w głównej mierze na wpływie na przekaźnictwo impulsów w ośrodkowym układzie nerwowym, dzięki czemu znacznie zmniejsza się odczuwanie napięć emocjonalnych, objawów somatycznych towarzyszących stanom lęku i niepokoju. Wśród psychotropowych leków przeciwlękowych można wyróżnić pochodne benzodiazepin (np. diazepam, klonazepan, alprazolam), pochodne difenylometanu (hydroksyzyna), analogi GABA(pregabalina) i wiele innych. Przeciwlękowe psychotropy mają również działanie uspokajające i nasenne.
Nasenne i nootropowe leki psychotropowe
Nasenne leki psychotropowe są zaliczane do grupy psycholeptyków. Ich przeznaczenie to z reguły krótkotrwałe leczenie zaburzeń snu. Część nasennych leków psychotropowych, takich jak zolpidem, zaleplon, działa na układy receptorowe podobnie jak benzodiazepiny, choć w znacznie mniejszym stopniu. Ułatwia zasypianie i zapewnia głęboki sen, dzięki czemu osoby zmagające się z zaburzeniami snu mogą się wyspać. Z kolei nootropowe leki psychotropowe są określane mianem leków prokognitywnych, mają właściwości poprawiające funkcje poznawcze.
Znalazły szczególne zastosowanie w poprawie koncentracji, pamięci. Ułatwiają mózgowy przepływ krwi, niektóre leki z grona nootropowych psychotropów są inhibitorami enzymu rozkładającego acetylocholinę (stosuje się je w stanach otępiennych).
Skutki uboczne stosowania leków psychotropowych
Niestety, stosowanie leków psychotropowych w leczenie wielu zaburzeń psychicznych może przynieść wiele skutków ubocznych. W dużej mierze zależą one od mechanizmu działania danego leku. Najistotniejsze z nich to sedacja, hiperprolaktynemia, spadki ciśnienia tętniczego, wzrost masy ciała, obniżenie libido, skurcze mięśni, zaburzenia koncentracji. W skrajnych przypadkach może dojść do : zaburzeń świadomości, wzmożonego napięcia mięśniowego, wzrostu temperatury ciała, tachykardii, pobudzenia, drażliwości.
Jak rozpoznać nerwice? Odpowiedź znajdziesz w filmie
Bibliografia:
1. Fajkowska M., Szymura B., Lęk – geneza, mechanizmy, funkcje, Scholar, Warszawa 2009.
2. Seligman M.E., Walker E.F., Rosenhan D.L., Psychopatologia, Zysk i S-ka, Poznań 2003. - Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J., Psychiatria, Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
