Neuropatia cukrzycowa to jedno z częściej występujących poważnych powikłań cukrzycy. Przyczyną jej powstania jest wysokie stężenie glukozy we krwi, na skutek czego dochodzi do powstania tzw. końcowych produktów glikacji powodujących zmiany patologiczne w nerwach. Leczenie neuropatii cukrzycowej skupia się na przywróceniu sprawności w obrębie uszkodzonych nerwów.
Leczenie neuropatii cukrzycowej – wyrównanie metaboliczne i leki
Neuropatia cukrzycowa leczona jest w dużej mierze poprzez wyrównanie metaboliczne. Szczególną uwagę należy zwrócić na unikanie hipoglikemii (tzw. niedocukrzenie stwierdza się, kiedy ilość glukozy we krwi spada poniżej 3,9 mmol/l) oraz dużych dobowych wahań glikemii (stężenia glukozy we krwi). W leczeniu przyczynowym zastosowanie znajduje farmakoterapia.
Najczęściej choremu podawane są:
- kwas alfa-liponowy – wpływa na metabolizm w komórkach nerwowych, zwiększa stężenie glikogenu w wątrobie, zmniejsza stężenie glukozy we krwi, działa przeciwzapalnie i przeciwutleniająco;
- benfotiamina – rozpuszczalna w tłuszczach pochodna witaminy B1, czyli tiaminy. W organizmie przekształca się do pirofosforanu tiaminy (PTF), który uczestniczy w metabolizmie węglowodanów. Wpływa korzystnie na przewodzenie impulsów nerwowych. Może odwrócić kierunek utylizacji produktów glikolizy w alternatywnych przemianach metabolicznych;
- inhibitory ACE – wykazują działanie hipotensyjne, nefroprotekcyjne, przeciwmiażdżycowe, antyagregacyjne, przeciwutleniające. Chronią ponadto naczynia oraz usprawniają funkcje włókien nerwowych.
Leczenie neuropatii cukrzycowej – redukcja czynników ryzyka
Ważną rolę w leczeniu neuropatii cukrzycowej przypisuje się ograniczeniu działania czynników przyspieszających proces uszkodzenia nerwów. Specjaliści wymieniają tutaj wyrównanie gospodarki lipidowej, zaprzestanie spożywania alkoholu oraz palenia papierosów bądź biernego narażenia na dym tytoniowy. Chorego przestrzec należy przed urazami i uciskiem nerwów i nauczyć pielęgnacji kończyn.
Szczególne znaczenie odgrywa utrzymywanie w normie poziomu ciśnienia tętniczego krwi oraz odpowiednie odżywianie się – stosowanie tzw. diety cukrzycowej, która zmniejszy ryzyko wahań glikemii. Wskazane jest ograniczenie spożycia cukrów prostych i produktów bogatych w tłuszcze zwierzęce. Zalecane formy przygotowywania posiłków to gotowanie w wodzie i na parze, duszenie oraz pieczenie. Posilać należy się regularnie – 4–5 razy dziennie.
Pomocne jest też naturalne leczenie neuropatii cukrzycowej przy użyciu ziół. Korzystne działanie wykazują przede wszystkim: owoc jałowca pospolitego, rutwica lekarska, morwa biała, kozieradka pospolita, nasiona gorczycy, melisa, chrzan i korzeń lukrecji.
Leczenie neuropatii cukrzycowej a badania kontrolne
Badacze wskazują na istotną rolę systematycznie przeprowadzanych badań kontrolnych w kierunku neuropatii. Według tegorocznych zaleceń klinicznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę opracowanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne przy cukrzycy typu 1 badania w kierunku neuropatii powinny być wykonywane po 5 latach od momentu zachorowania. Wyjątek stanowi wcześniejsze pojawienie się objawów wskazujących na występowanie neuropatii. W cukrzycy typu 2 najlepiej zbadać się w momencie rozpoznania choroby.
Leczenie bólu w neuropatii cukrzycowej
Najczęstszym objawem przy neuropatii cukrzycowej jest ból. Określa się go jako głęboki, powierzchowny i tępy. Leczenie polega przede wszystkim na indywidualnie dopasowanej do chorego farmakoterapii. Zaleca się stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwdrgawkowych (używane są głównie gabapentyna, karbamazepina i fenytoina) oraz preparatów z kwasem liponowym i kapsaicyną.
Najczęściej stosowaną grupą farmaceutyków łagodzących ból w przebiegu neuropatii cukrzycowej są trójpierścieniowe leki antydepresyjne. Niektórzy chorzy reagują dobrze na klonidynę, baklofen, tramadol czy lignokainę. Zalecana jest fizjoterapia, w tym zwłaszcza zabiegi kinezyterapii biernej lub czynnej, TENS, czyli przezskórna stymulacja elektryczna oraz impulsowe pole magnetyczne. Pozytywnie wpływa też masaż, akupresura (dotykanie, głaskanie, uciskanie lub opukiwanie określonych miejsc na ciele) i akupunktura (stymulowanie części ciała przy pomocy metalowych igieł).
Wspomaganie regeneracji nerwów w leczeniu neuropatii
Obok leczenia objawowego i przyczynowego istotną rolę w terapii neuropatii cukrzycowej odgrywa wspomaganie regeneracji nerwów. Substancje wykazujące takie działanie określa się mianem czynników neurotroficznych. Wiele z nich nie jest jeszcze dostępnych – znajdują się w fazie kontrolowanych badań klinicznych. Za najbardziej obiecujące uważa się: neurotrofinę, czynnik neurotroficzny pochodzenia glejowego (GDNF), czynnik wzrostu nerwów z rodziny genu neurotrofiny (NGF), insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF) i czynniki neurotroficzne pochodzenia mózgowego (BDNF).
Bibliografia:
1. E. Bańkowski, Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych, Urban & Partner, Wrocław 2004.
2. S. Szczyrba, G. Kozera, L. Bieniaszewski, W. M. Nyka, Neuropatia cukrzycowa – patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie, [w:] „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2010, 4(5), s. 339–355.
3. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019, [w:] „Diabetologia Praktyczna”, 2019, 5(1), s. 1–100.
4. J. Stańczyk, Neuropatia cukrzycowa u dzieci i dorosłych z cukrzycą typu I – diagnostyka, leczenie, [w:] „Aktualności Neurologiczne”, 2007, 7(3), s. 202–209.
