Hipogonadyzm dzieli się na dwa rodzaje: hipogonadyzm hipergonadotropowy (pierwotny) i wtórny. Różnicuje je rodzaj przyczyn, które wywołują zaburzenia płodności. W przypadku hipogonadyzmu wtórnego znaczącą rolę odgrywają: przysadka mózgowa oraz stany zapalne w organizmie.
Hipogonadyzm pierwotny i wtórny - przyczyny
Hipogonadyzm hipergonadotropowy, czyli pierwotny, to rodzaj niedoczynności hormonalnej powstałej na skutek:
- uszkodzenia gonad – jąder lub jajników,
- choroby genetycznej,
- nowotwór jąder lub jajników,
- urazów, np. mechanicznych, operacyjnych.
Do hipogonadyzmu hipogonatropowego (wtórnego) dochodzi w wyniku:
- uszkodzeń przedniego płata przysadki mózgowej lub podwzgórza,
- stanów zapalnych,
- guzów, w tym czaszkogardlaka, glejaka i oponiaka,
- schorzeń naciekowych i zapalnych, np. sarkoidoza, kiła, grzybica, nacieki białaczkowe, hemochromatoza,
- poporodowego udaru niedokrwiennego,
- martwic w przebiegu cukrzycy.
Inne przyczyny, które mogą przyczyniać się do rozwoju hipogonadyzmu, to:
- naświetlania,
- chemoterapia,
- niedożywienie,
- zaburzenia genetyczne,
- okres przekwitania,
- przyjmowanie substancji psychoaktywnych,
- wrodzony brak przysadki,
- wady naczyniowe (tętniaki).
Hipogonadyzm męski – rodzaje i objawy
Hipogonadyzm u mężczyzn dzieli się na:
- wrodzoną niedoczynność jąder – np. zespół Klinefeltera, zespół Kallmanna, wrodzony brak jąder (dysgenezja jader), wnętrostwo, zespół zanikających jąder,
- nabytą niedoczynność jąder – kastracja (np. w wyniku nowotworu jąder), jatrogenny hipogonadyzm (radio, chemioterapia), nabyty zanik jąder (stan zapalny, skręt jąder),
- starzenie się układu płciowego z wiekiem.
Objawy hipogonadyzmu męskiego:
- niewystąpienie okresu dojrzewania płciowego,
- prącie bardzo małych rozmiarów,
- impotencja,
- zanik lub nie wystąpienie popędu seksualnego,
- wysoki wzrost,
- widocznie wydłużone kończyny,
- ginekomastia (przerost gruczołów sutkowych) lub lipomastia, czyli rozrost tkanki tłuszczowej w obrębie piersi,
- skąpe owłosienie łonowe charakteryzujące się pionowym kierunkiem wzrostu (charakterystyczne dla owłosienia występującego u kobiet),
- brak mutacji głosu,
- niewielkie jądra o twardej strukturze z powiększonym najądrzem (dysgenezja jąder),
- eunuchoidalna budowa ciała,
- typowo kobieca linia włosów (brak zakoli i łysienia skroniowego),
- blada, cienka i delikatna skóra,
- brak zębów mądrości oraz nietypowo duże zęby trzonowe,
- brak lub bardzo skąpe owłosienie twarzy i pach,
- osteoporoza,
- azoosperimia: sperma pozbawiona plemników – bezpłodność,
- niedostatecznie rozwinięta muskulatura,
- mała objętość ejakulatu.
Dodatkowo w zespole Klinefeltera obserwuje się również: półkoliste odgięcie piątego palca dłoni powodujące jego boczne odstawanie (klinodaktylia), szeroko rozstawione oczy (hiperteloryzm oczny) oraz spłaszczony nos u nasady, wiotkość stawów, wady wrodzone serca i nerek. Natomiast w zespole Kalmanna w niektórych przypadkach dochodzi również do zaburzeń węchu, rozszczepu wargi i podniebienia oraz występują dodatkowe ruchy ciała (tiki).
Hipogonadyzm żeński – rodzaje i objawy
U kobiet hipogonadyzm występuje jako:
- wrodzone dysfunkcje jajników – choroby genetyczne: zespół Turnera, dysgenezja jajników,
- nabyte defekty jajnika – naświetlania, chemioterapia, chirurgiczne usunięcie jajnika lub jajników, niedorozwój jajników o podłożu autoimmunologicznym,
- POF - zespół przedwczesnego wygaśnięcia jajnika.
Objawy hipogonadyzmu żeńskiego:
- spadek libido, oziębłość seksualna,
- zaburzenia płodności, bezpłodność,
- wysoki wzrost z wydłużonymi kończynami,
- zaburzenia miesiączkowania, pierwotny lub wtórny brak miesiączki,
Zobacz także: Przyczyny braku okresu: ciąża, menopauza, zaburzenia hormonalne, odchudzanie
- osteoporoza,
- osteopenia,
- niedorozwój narządów płciowych (wewnętrznych i zewnętrznych),
- niedorozwój gruczołów sutkowych,
- wyciek mleka z gruczołów sutkowych,
- zanikanie lub nie wystąpienie owłosienia łonowego i pachowego.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn mogą występować zaburzenia neurologiczne i psychiczne o różnej charakterystyce oraz opóźnienie w rozwoju umysłowym.
Leczenie hipogonadyzmu
W terapii hipogonadyzmu pierwotnego wykorzystuje się preparaty hormonalne w postaci: żeli, plastrów (w tym plastry mosznowe), tabletek oraz zastrzyków. W przypadku hipogonadyzmu wtórnego w niektórych przypadkach istnieje szansa na przywrócenie płodności w wyniku stosowania egzogennych gonadotropin. Stosowana jest również substytucja steroidami płciowymi.
Przeciwwskazania do terapii hormonalnej hipogonadyzmu
W przypadku, gdy u osoby, u której zdiagnozowano Hipogonadyzm wdrożenie leczenia przy użyciu hormonów nie jest zalecane w przypadku:
- raka prostaty,
- raka sutka,
- policytemii,
- zespołu obturacyjnego bezdechu sennego.
