Polub nas na Facebooku
Czytasz: Hiperkortyzolemia – jaka jest jej najczęstsza przyczyna? Jak rozpoznać nadmiar kortyzolu?
menu
Polub nas na Facebooku

Hiperkortyzolemia – jaka jest jej najczęstsza przyczyna? Jak rozpoznać nadmiar kortyzolu?

Probówka krwi z napisem test kortyzolu

Fot. Richard Villalonundefined undefined / Getty Images

Hiperkortyzolemia to zjawisko patologicznego nadmiaru kortyzolu w organizmie. Wykryć go można zarówno w moczu, jak i we krwi. Odpowiednia diagnostyka, w tym badania obrazowe, pozwalają znaleźć przyczynę i wdrożyć leczenie przyczynowe.

Kortyzol to hormon wydzielany przez korę nadnerczy. Pełni bardzo ważne funkcje w organizmie – reguluje wiele szlaków metabolicznych. Wpływa na gospodarkę węglowodanową, lipidową, białkową i wapniowo-fosforanową. Hiperkortyzolemia to stan nadmiernego wydzielania kortyzolu przez korę nadnerczy. Można rozpoznać ją w sytuacji, gdy w moczu lub we krwi wykrywa się wysoki lub podwyższony poziom kortyzolu. Taka sytuacja ma miejsce w niektórych fizjologicznych stanach, takich jak stres, jednak może też świadczyć o chorobie bądź zespole Cushinga.

Hiperkortyzolemia a normy laboratoryjne

Poziom kortyzolu zmienia się wraz z rytmem dobowym. W ciągu dnia spada – w godzinach porannych wynosi około 140–690 nmol/l, a około północy niemal 0. W dobowej zbiórce moczu poziom kortyzolu powinien wahać się w granicach 80–120 ug. Wzrost poziomu kortyzolu następuje w sytuacjach stresowych. Pojedyncze skoki poziomu kortyzolu nie dają objawów klinicznych. Objawy hiperkortyzolemii pojawiają się przy utrzymujących się wysokich wartościach kortyzolu.

Najczęstszą przyczyną chorobową hiperkortyzolemii są zaburzenia hormonalne, które wynikają z nadmiernej produkcji kortyzolu przez nadnercza bądź z nadmiernego wydzielania hormonu kortykotropowego przez przysadkę mózgową. Fizjologicznie bowiem przysadka mózgowa produkuje hormon ACTH, który stymuluje obwodowo w nadnerczach wyrzut kortyzolu.

Za przyczyny hipercholesterolemii należy uznać również ciążę, znaczną otyłość, regularne nadużywanie alkoholu, długi, nadmierny wysiłek fizyczny, głodzenie, duży stres czy niewyrównanie cukrzycy.

Zobaczcie, skąd się bierze stres i kiedy nam szkodzi:

Zobacz film: Stres - skąd się bierze i kiedy szkodzi? Źródło: 36,6

Objawy hiperkortyzolemii

Podwyższony poziom kortyzolu może nie dawać objawów klinicznych, jeśli jest wywołany przez przyczyny fizjologiczne bądź jest niewielki i zmienny. Utrzymujący się wysoki poziom kortyzolu wynikający z choroby powoduje następujące objawy kliniczne:

  • osłabienie, męczliwość, spadek tolerancji wysiłku,
  • wysokie wartości ciśnienia tętniczego,
  • ścieńczenie skóry z tendencją do pojawiania się rozstępów,
  • otyłość brzuszną,
  • szczupłe kończyny z zanikiem mięśni,
  • bawoli kark,
  • osłabienie odporności i podatność na infekcje,
  • osłabienie libido,
  • zaburzenia cyklu miesiączkowego,
  • wzmożony apetyt,
  • obniżenie nastroju.

Diagnostyka hiperkortyzolemii

Podstawowym badaniem w diagnostyce hiperkortyzolemii jest oznaczenie poziomu kortyzolu we krwi. Dokonuje się go o 8 rano, kiedy stężenie hormonu we krwi jest najwyższe. W ciągu dnia powinno ono sukcesywnie spadać i w godzinach wieczornych ulec obniżeniu o przeszło połowę porannej wartości. Można oznaczyć również kortyzol około 24:00, kiedy jego stężenie powinno być najniższe. Oczywiście, mówiąc o tego typu cyklu dobowym, zastrzega się, że wykonuje się badanie u człowieka funkcjonującego w zgodzie z rytmem dobowym. Problem pojawia się często u osób pracujących w systemie zmianowym, u których rytm dobowy może ulec pewnym zachwianiom. Na wydzielanie kortyzolu wpływają niekiedy inne schorzenia przewlekłe, w tym nawet zaburzenia depresyjne.

Kortyzol można oznaczyć we krwi, ale również w ślinie w godzinach późnowieczornych. Z kolei w dobowej zbiórce moczu oznacza się metabolity kortyzolu. Diagnostyczny jest również test z deksametazonem, który pozwala rozróżnić, czy hiperkortyzolemia wynika z nadmiernego wydzielania kortyzolu przez korę nadnerczy, czy wtórnie dochodzi do nadmiernego wydzielania kortyzolu przez wysoki poziom ACTH w surowicy. Wynik w teście hamowania deksametazonem przedstawia się następująco:

  • gdy duże dawki deksametazonu hamują wydzielanie kortyzolu, rozpoznaje się chorobę Cushinga, czyli nadmierne wydzielanie ACTH przez przysadkę,
  • gdy po podaniu nawet wysokich dawek deksametazonu nie uzyskuje się obniżenia poziomu kortyzolu, można rozpoznać zespół Cushinga, czyli pierwotną nadczynność nadnerczy.

Leczenie hiperkortyzolemii

W momencie rozpoznania hiperkortyzolemii konieczne jest zastosowanie leczenia celowanego na chorobę podstawową. W związku z tym należy dokładnie określić przyczynę hiperkortyzolemii. Jeśli np. przyczyną jest guz przysadki, należy go usunąć neurochirurgicznie. Warto również pomocniczo stosować odpowiednią dietę i zmodyfikować nieco styl życia. Należy starać się ograniczyć stres, dostosować wysiłek fizyczny do swoich możliwości. Warto jeść zdrowo, regularnie, w małych porcjach, wplatać w dietę kwasy tłuszczowe nienasycone, unikać cukrów prostych czy tłuszczów nasyconych. Dieta powinna być zbilansowana, by uniknąć nadmiernego przybierania na masie ciała. Działania te nie stanowią jednak podstawy postępowania, a jedynie leczenie przyczynowe.

Czy artykuł okazał się pomocny?
Tak Nie
9
0
Polecamy
Jakie są przyczyny osłabienia organizmu?
Jak radzić sobie z przemęczeniem?
Jakie są przyczyny osłabienia organizmu? Jak radzić sobie z przemęczeniem? Dzień Dobry TVN
Chroniczne zmęczenie.
Przyczyny, objawy i metody na ciągłe zmęczenie
Chroniczne zmęczenie. Przyczyny, objawy i metody na ciągłe zmęczenie Dzień Dobry TVN
Choroba Addisona - co to jest?
Charakterystyczne objawy skórne oraz leczenie
Choroba Addisona - co to jest? Charakterystyczne objawy skórne oraz leczenie TVN zdrowie
Badanie kortyzolu – normy, interpretacja wyników.
Jak się przygotować?
Badanie kortyzolu – normy, interpretacja wyników. Jak się przygotować? TVN zdrowie
Komentarze (0)
Nie przegap
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dietetyczka radzi: Dieta ketogeniczna - plan, efekty, przepisy i skutki uboczne
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Dieta niskowęglowodanowa, czyli skuteczna redukcja tkanki tłuszczowej. Na czym polega dieta niskowęglowodanowa – zasady i efekty jej stosowania. Przykładowy dzienny jadłospis
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Co oznacza i do czego prowadzi zanik kory mózgowej? Przyczyny i objawy schorzenia
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Kiedy i co można jeść po gastroskopii? Zalecenia po badaniu
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Strofantyna – gdzie kupić zapomniany lek nasercowy?
Dieta paleo - przykładowy jadłospis, przepisy, zasady i efekty
Dieta paleo - przykładowy jadłospis, przepisy, zasady i efekty